Effect of Different Planting Patterns on Agronomic Characteristics of two Cultivars of Chickpea (Cicer arietinum L.) in Intercropping with Dragon’s Head ( Lallemantia iberica)

Document Type : Research Paper

Authors

Abstract

Abstract
Background and Objective: The study was conducted to investigate the agronomic characteristics of two cultivars of chickpea in Intercropping with Dragon’s Head to determine the appropriate pattern of Intercropping.
 
Materials and Methods: Here, the yield of two Chickpea cultivars in intercropping with Dragon’s head was evaluated. The research was conducted at the research station of the Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran, in a randomized complete block design with three replications. Treatments included solid planting of Azad, Arman Chickpea, and Dragon’s head and also intercropping 40-80% ratio of Dragon’s head with the optimum density of Arman Chickpea and 40-80% ratio of Dragon’s head with the optimum density of Azad Chickpea.
 
Results: The results showed that in the treatment of Arman Chickpea solid planting biological yield, harvest index, grain yield, and 100-seed weight were the highest rate. In contrast, intercropping treatment of 80% ratio of Dragon’s head with optimum density of Azad Chickpea showed the lowest values. Land equality ratio was greater than 1 for all treatments except for intercropping treatments of 80% ratio Dragon’s head with optimum density of Azad Chickpea and Arman Chickpea. The highest and the lowest land equality ratio was observed in the intercropping treatment of 40% Dragon’s head with optimum density of Azad Chickpea and 80% Dragon’s head with optimum density of Azad Chickpea and Arman Chickpea, respectively. The highest relative value was observed in the intercropping treatment of 60% Dragon’s head with optimum density of Azad Chickpea and the lowest was observed in the intercropping treatment of 80% Dragon’s head with optimum density of Azad Chickpea.
 
Conclusion: According to the results, intercropping of 40% Dragon’s head with the optimum density of Chickpea in both cultivars is the best intercropping treatment.
 
 
 
 
 

Keywords

Full Text

مقدمه
     کشت مخلوط عملیات رشد دو یا چند گیاه زراعی در کنار هم است که در کشورهای توسعه یافته، طرفداران زیادی را به دلیل عملکرد بـالایی کـه در یـک نظام پایدار محیطی دارد بـه خـود جلـب کـرده اسـت (پارک و همکاران 2003). درسیستم­های کشت مخلوط، هدر­رفت آب، فرسایش خاک و آبشویی عناصر غذایی به دلیل ایجاد پوشش گیاهی مناسب در سطح خاک و بهبود ساختمان خاک کاهش می­یابد. برخی از لگوم­ها با تبدیل ترکیبات غیرمحلول در خاک به حالت محلول، باعث حاصلخیزی خاک می­گردند. به عنوان مثال نخود و لوبیای مصری میزان فسفر خاک را افزایش داده و چنانچه این گیاهان با گیاه مناسب دیگری کشت شوند، شرایط جذب فسفر را در خاک، بهتر فراهم می­نمایند (رحمانی 2004). نقش لگومها نیز به عنوان منبع مهمی در جیره غذایی انسان، تغذیه دام و افزایش حاصلخیزی خاک شناخته شده است (باتی و همکاران 2006). نخود محصولی است سازگار با شرایط آب و هوایی گوناگون، که خصوصیاتی همچون توانایی تثبیت نیتروژن، ریشه دهی عمیق و استفاده مؤثر از نزولات جوی، باعث شده است این گیاه نقش مهمی در ثبات تولید نظام های زراعی در کشاورزی پایدار ایفا کند (امیری و همکاران 2015).

     کشــت مخلــوط بقــولات با سایر گیاهان، متداولترین نوع کشت مخلوط به شـمار مـی رود. نتیجه یک آزمایش نشان داد کـه عملکـرد دانـه و اجـزای عمکـرد در کشـت مخلـوط سـیاهدانه و نخـود، بـه دلیـل بهبـود کـارایی مصـرف منـابع، افـزایش یافـت (قلینژاد و رضایی چیانه 2014). در ارزیـابی زراعـی، اکولـوژیکی و اقتصـادی کشت مخلوط گندم بـا نخـود گـزارش شد که، بیشترین عملکرد دانه در هـر دو گیـاه از کشـت خالص آنهـا بـه دسـت آمـد (جوانمرد و همکاران 2015). در یک آزمایش دیگر در کشت مخلوط باقلا و بادرشبی گزارش شـد کـه بیشـترین عملکـرد دانـه در واحـد سـطح، از کشــت خالص باقلا به دست آمده اما در کلیه نسـبتهـای مخلـوط، نسـبت برابـری زمین بیشتر از یک بود که نشـان دهنـده کـارایی کشـت مخلوط ایـن دو گیـاه نسـبت بـه تـک کشـتی مـیباشـد (وفادار ینگجه و همکاران 2017). رضائی چیانه و همکاران (2014) نیز در بررسی الگوهای مختلف کشت مخلوط زیره سبز و عدس در کشت دوم، دریافتند که بیشترین عملکرد اقتصادی زیره سبز و عدس از کشت خالص و کمترین مقدار آنها از الگوی کشت مخلوط نواری شش ردیف عدس با دو ردیف زیره سبز به دست آمد. با این حال بالاترین نسبت برابری (LER) در الگوی کشت مخلوط ردیفی مشاهده گردید. در بررسی اکولوژیکی الگوهای مختلف کشـت مخلـوط ردیفی گاوزبان اروپایی (Borago officinalis L) و لوبیـا مشـخص شد که بیشترین عملکرد اقتصادی لوبیا و گاوزبـان اروپـایی از کشـت خالص و کمترین مقدار آنها از الگوی چهار ریف لوبیا و گاوزبـان به دست آمد. اما، بالاترین نسـبت برابـری زمـین (LER) در الگـوی کشت نواری مشاهده گردید (کوچکی و همکاران 2012).

مواد و روش­ها

     آزمایش مزرعه­ای در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز واقع در اراضی باسمنج اجرا شد. بر اساس نقشه­های هواشناسی، آب­ و هوای این منطقه در زمره­ی اقالیم استپی و نیمه خشک جهان قرار دارد. با اینکه بارندگی گاهی در فصل تابستان اتفاق می­افتد، ولی در مجموع دارای فصل خشک در تابستان است. میانگین حداقل، متوسط و حداکثر دمای سالیانه در طی یک دوره­ی ده ساله به ترتیب 2/2، 10 و 16 درجه­ی سانتی­گراد و متوسط بارندگی سالیانه برابر با 3/271 میلی­متر گزارش شده است. ارتفاع این منطقه از سطح دریا 1676 متر و طول و عرض جغرافیایی به ترتیب 45 درجه و 25 دقیقه شرقی، 31 درجه و 1 دقیقه شمالی است. نتایج تجزیه­ی خاک قطعه زمین مورد آزمایش نشان داد که اسیدیته برابر2/7، ضریب هدایت الکتریکی (EC) برابر 1 دسی­متر بر متر، پتاسیم برابر 250 میلی­گرم بر کیلوگرم، فسفر برابر 5/9 میلی­گرم بر کیلوگرم، نیتروژن برابر 3/0 درصد و بافت خاک از نوع رسی­شنی بود.

     آزمایش بصورت طرح بلوک­های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تیمارها شامل کشت مخلوط افزایشی با نسبت 40 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آرمان، 60 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آرمان، 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آرمان، 40 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد، 60 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد، 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد، کشت خالص نخود آزاد، کشت خالص نخود آرمان و کشت خالص بالنگوی شهری بودند. بذور نخود شامل ارقام آزاد و آرمان بود که از مرکز تحقیقات کرمانشاه تهیه شدند. بذور بالنگوی شهری از رقم محلی شهر کلوانق در استان آذربایجان شرقی بود. فاصله ردیف‏های کاشت نخود و بالنگوی شهری هر دو 20 سانتی­متر در نظر گرفته شدند. بنابرین در کشت خالص نخود و بالنگوی شهری، در هرکرت 10 ردیف کاشت وجود داشت. تراکم­های مطلوب نخود و بالنگوی شهری به ترتیب 50 و 400 بوته در مترمربع در نظر گرفته شدند. کنترل علف­های­هرز در تیمارها ، دو مرتبه و با دست در طول فصل رشد انجام گرفت. زمین آزمایش ابتدا در اوایل بهار با گاوآهن برگردان دار شخم زده شد. سپس جهت خرد کردن کلوخه­ها دیسک زده شد. به دنبال آن زمین تسطیح گردید. در ادامه کرت­بندی و تفکیک بلوک­های آزمایش صورت گرفت. عملیات کاشت نخود و بالنگوی­شهری به طور هم زمان در تاریخ‏های 15 تا 17 اردیبهشت و با دست انجام شد. روش مورد استفاده در کشت مخلوط، به صورت باهم روی یک ردیف بود به طوری که نخود و بالنگوی شهری با دست به صورت ردیفی داخل خاک قرار داده شدند. مساحت هر پلات در کشت خالص نخود، 6 مترمربع (3×2) بود. در هر پلات 10 ردیف نخود در فاصله ردیف 20 سانتی­متر و فاصله روی ردیف 5 سانتی‏متر با تراکم 50 بوته در مترمربع در نظر گرفته شد. مساحت هر پلات در کشت خالص بالنگوی شهری 6 مترمربع (3×2)، بود. در هر پلات 10ردیف بالنگوی­شهری به فاصله ردیف 20 سانتی­متر و فاصله روی ردیف حدود 25/1 سانتی‏متر با تراکم 400 بوته در مترمربع در نظر گرفته شد. مساحت هر پلات در کشت مخلوط نیز 6 مترمربع (3×2) در نظر گرفته شد و هرپلات دارای 10 ردیف بود که به صورت کشت مخلوط هر دو گیاه روی یک ردیف انجام شد. اولین آبیاری بلافاصله بعد از کاشت صورت گرفت و آبیاری­های بعدی بسته به نیاز گیاه و شرایط آب و هوایی به صورت کرتی انجام شدند. به منظور ارزیابی کشت مخلوط از شاخص­های نسبت برابری زمین (LER) و مجموع ارزش نسبی (RVT) با استفاده از روابط زیر استفاده گردید:

      LER = (Yij / Yii) + (Yji / Yjj)

که در آن  Yعملکرد در واحد سطح، Yiiو  Yjjعملکرد کشت خالص دو گیاه i و j و Yij  و  Yji عملکرد مخلوط ها هستند. Li  و Lj مقادیر نسبی LER هستند که معرف نسبت عملکرد گیاهان i و j در کشت مخلوط به کشت خالص آنهاست (هاشمی دزفولی و همکاران 1996).

       RVT = (aP1 + bP2) / aM1

     در این رابطه a، قیمت محصول اصلی، b، قیمت محصول ثانوی،p1  و p2 به ترتیب عملکرد مخلوط محصول اصلی و فرعی، M1 حداکثر عملکرد خالص محصول اصلی است.اگر مقدار RVT، بزرگتر از یک باشد کشت مخلوط دارای مزیت بوده و اگر RVT کوچکتر از یک باشد، کشت خالص دارای مزیت اقتصادی خواهد بود، در صورتی که اگر RVT برابر با یک باشد، این دو روش از نظر اقتصادی مزیتی بر یکدیگر ندارند (جوانشیر و همکاران 2000).

     تجزیه واریانس داده ها به صورت طرح بلوک کامل تصادفی و مقایسه میانگین‏ها با آزمون چند دامنه­ای دانکن انجام شدند. از نرم­افزار­های  MSTAT- Cو EXCEL برای انجام آزمون‏های آماری و رسم نمودارها استفاده گردید.

 

 

 

 

جدول 1- تجزیه واریانس اثر تیمارهای الگوهای مختلف کشت مخلوط بر روی صفات عملکرد و اجزای عملکرد نخود

میانگین مربعات

منابع تغییر

درجه آزادی

وزن صد دانه

عملکرد بیولوژیکی

عملکرد اقتصادی

شاخص برداشت

بلوک

2

2/81

0/51

4/95

4/30

الگوی کاشت

7

*8/5611

**8/9536

**5/2564

6/222**

خطا

14

0/22

104/30

653/43

963/12

ضریب تغییرات (%)

-

81/2

81/4

20/13

66/8

ns، * و **: به ترتیب غیر معنی­دار و معنی­دار در سطح احتمال پنج و یک درصد است.

 

 

نتایج و بحث

وزن صد دانه

      وزن صد‏ دانه نخود به طور معنی­داری تحت تاثیر الگوهای مختلف کشت مخلوط قرار گرفت (جدول1). وزن صد دانه نخود در کشت مخلوط نسبت به کشت خالص کاهش یافت. به طوری که بیشتر وزن صد دانه (3/313 گرم) مربوط به تیمار کشت خالص نخود آرمان بود که با نخود آزاد در یک گروه آماری قرار می‏گیرد و کمترین وزن صد دانه نخود (0/200 گرم) در تیمار کشت مخلوط 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد مشاهده شد (شکل1). این موضوع احتمالا به دلیل استفاده بهتر از منابع محیطی، نور و فضای موجود می­باشد. چاپاگین و رایزمن (2014) رقابت بین گونه ا ی را دلیلی بر افزایش رشد رویشی و کاهش اجزای زایشی دانسته اند. همچنین بیان کردند که این امر، انرژی کسب شده توسط گونه را به سمتی سوق می‌‌دهد که بتواند اثرات رقابتی را کاهش و یا حذف کند و در نتیجه میزان انرژی کمتری به تولید عملکرد اقتصادی اختصاص می‌دهد. در ارزیـابی کشـت مخلوط نخود و زیره سبز گزارش شد که، عملکـرد دانـه نخود در کشت مخلوط نسبت به کشت خـالص کـاهش داشـت  (ظریف پور و همکاران 2014). در تحقیـق دیگـری نیز کـاهش عملکـرد دانـه عدس در کشـت مخلـوط زیـره سـبز و عـدس توسـط رضـائی چیانـه و همکـاران (2014)، گندم و نخود توسط جـوانمرد و همکاران (2015) و  حمزه ئی و سیدی (2014) در کشت مخلوط نخود و جو گزارش شده‌اند. رضوانی مقدم و همکاران (2010) در بررسی ترکیب­های مختلف کاشت و اثر کنترل علف­های­هرز در کشت مخلوط ماش و سیاه دانه به این نتیجه رسیدند که به دلیل کم­تر بودن تعداد دانه در غلاف ماش در کشت خالص آن، مواد فتوسنتزی بیشتری در اختیار آن­ها قرار گرفته و باعث بیشتر شدن وزن هزار دانه آن­ها در کشت خالص نسبت به کشت مخلوط شد. در سیاهدانه هم شرایط مانند گیاه ماش بود. یعنی با افزایش تعداد دانه در کپسول از وزن هزار دانه کاسته شد.

 

عملکرد بیولوژیکی

     عملکرد بیولوژیکی نخود تحت تاثیر تیمارهای الگوهای مختلف کشت مخلوط قرار گرفت (جدول1). مقایسه میانگین­ها (شکل2)، از نظر صفت عملکرد بیولوژیکی نشان از برتری کشت خالص نخود آرمان داشت که این امر ناشی از افزایش رقابت در کشت مخلوط است. به همین دلیل نیز تیمار کشت مخلوط 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد عملکرد بیولوژیکی کمتری نسبت به بقیه تیمارها داشت که البته با تیمار مشابه نخود آرمان در یک گروه قرار گرفت. به طوری که بیشترین عملکرد بیولوژیکی در نخود (2/203 گرم در متر مربع)، مربوط به تیمار کشت خالص نخود آرمان بود.

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل1- اثر الگوهای مختلف کشت مخلوط بر وزن صددانه نخود

 

 

و کمترین عملکرد بیولوژیکی نخود (2/56 گرم در متر مربع) در تیمار کشت مخلوط 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد مشاهده شد. در کشت مخلوط بزرک و نخود گزارش شد که عملکرد بیولوژیکی نخود، با افزایش تراکم گیاه بزرک کاهش می یابد به طوری که بیشترین عملکرد بیولوژیکی در کشت خالص نخود به دست آمده است (اسدی و همکاران 2019). در کشت مخلوط نخود و بالنگوی شهری توسط شکرانی و همکاران (2018)  مشخص شد که کشت خالص نخود، بالاترین عملکرد بیولوژیکی را دارد و علت کاهش عملکرد بیولوژیکی در کشت مخلوط را به افزایش رقابت نوری بین اجزای عملکرد نسبت دادند، چرا که در کشت مخلوط به دلیل رقابتی که بین دو گیاه برای جذب منابع از قبیل نور، آب، مواد غذایی و فضا ایجاد می شود عملکرد گونه ضعیف کاهش می‌یابد.

 

 

شکل2- اثر الگوهای مختلف کشت مخلوط بر عملکرد بیولوژیکی نخود

 

 

 

 

 

 

 

 

عملکرد اقتصادی (عملکرد دانه)

     مهم­ترین هدف در آزمایش مزرعه­ای رسیدن به حداکثر عملکرد است. وزن دانه نخود در واحد سطح متر مربع به طور معنی­داری تحت تاثیر الگوهای مختلف کشت مخلوط قرار گرفت (جدول1). به نظر می­رسد بر اثر افزایش رقابت در کشت مخلوط و کاهش منابع محیطی عملکرد گونه­ها در کشت مخلوط کاهش می­یابد. عملکرد دانه در کشت مخلوط نسبت به کشت خالص کاهش معنی­داری نشان داد. به طوری که تیمار کشت خالص نخود آرمان دارای بیشترین وزن دانه در متر مربع (4/94 گرم در متر مربع) و تیمار کشت مخلوط80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد دارای کمترین وزن دانه (9/17 گرم در مترمربع) بود که با کشت خالص نخود آزاد نتایج مشابه بدست آمد (شکل3). رضایی چیانه و همکاران (2014) در کشت مخلوط زیره سبز و عدس بیشترین عملکرد دانه را از کشت خالص هر دو گیاه به دست آوردند. در بررسی عملکرد گیاه داروئی سیاهدانه در کشت مخلوط با نخود و لوبیا مشخص شد که عملکرد دانه هر سه گیاه تحت تأثیر تیمارهای آزمایش قرار گرفت و میانگین این صفت در کشت خالص نسبت به کشت مخلوط بالاتر بود (ولیزادگان 2015). در کشت مخلوط گندم و نخود بالاترین عملکرد اقتصادی از کشت خالص نخود به دست آمده است که قرار گرفتن کانوپی نخود زیر کانوپی گندم و در این شرایط کاهش اجزای عملکرد می تواند دلیلی بر کاهش عملکرد نخود در کشت مخلوط باشد (جوانمرد و همکاران 2015). با این وجود بالا بودن عملکرد نخود در کشت خالص می تواند به دلیل نبود رقابت بین گونه ای باشد و هر بوته نخود برای آشیان های اکولوژیکی یکسان رقابت نکرده و از تمامی منابع استفاده کند که باعث افزایش عملکرد دانه می شود (شکرانی و همکاران 2018).   

 

 

شکل3- اثر الگوهای مختلف کشت مخلوط بر عملکرد اقتصادی نخود

 

شاخص برداشت

     در گیاهان زراعی دانه­ای، شاخص برداشت (نسبت وزن خشک دانه به وزن خشک کل قسمت­های هوایی بصورت درصد)، معیاری از کارایی تسهیم ماده خشک به بخش­های اقتصادی و مورد نظر از لحاظ عملکرد است که می­تواند تحت تاثیر شرایط محیطی قرار بگیرد (نیوگزچوانتنر و کاول، 2014). تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمارهای الگوهای مختلف کشت روی شاخص برداشت نخود معنی­دار بود (جدول1). با توجه به مقایسه میانگین تیمارها (شکل4)، بیشترین شاخص برداشت (1/52 درصد)، مربوط به تیمار کشت مخلوط 40 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آرمان بود که با تیمار کشت مخلوط 40 درصد تراکم مطلوب بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد و همچنین کشت خالص نخود آرمان در یک گروه آماری قرار داشتند و کمترین آن (3/28درصد)، مربوط به تیمار کشت مخلوط 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد بود که با تیمار مشابه در نخود آرمان در یک گروه قرار گرفت. نتایج حاصل از این آزمایش در خصوص شاخص برداشت با گزارشات بسم­اله­خان و عبدالخالق (2004) در بررسی الگوهای کشت خالص و مخلوط روی ماش که بیشترین شاخص برداشت را برای کشت خالص ماش و کمترین شاخص برداشت ماش را در الگوهای مختلف کشت مخلوط گزارش کردند، مطابقت دارد. پورامیر و همکاران (2011) در آزمایش خود روی کشت مخلوط کنجد و نخود بیان کردند که یک سیر نزولی در شاخص برداشت زمانی که تراکم نخود در مخلوط زیاد شد، مشاهده شد و دلیل آن احتمالا افزایش جزئی در تعداد غلاف در بوته و همچنین تعداد بذر در غلاف در تک­کشتی نسبت به دیگر نسبت­های کاشت است.

 

 

شکل4- اثر الگوهای مختلف کشت مخلوط بر شاخص برداشت نخود

 

 

نسبت برابری زمین (LER)

     معیاری که اغلب جهت داوری در مزیت کشت مخلوط مورد استفاده قرار می­گیرد، نسبت برابری زمین (LER) می­باشد. این نسبت میزان سطح زمین لازم در تک­کشتی را برای تولید مساوی با کشت مخلوط توصیف می­کند. جدول (2) نسبت برابری زمین (LER) را در تیمارهای مختلف کشت مخلوط نشان می­دهد. نسبت برابری زمین جزئی نخود و بالنگوی شهری بین نسبت های مختلف کشت نشان داد که بیشترین (LER) جزئی نخود از کشت مخلوط 40 درصد بالنگوی شهری و نخود آزاد و بیشترین (LER) جزئی بالنگوی شهری از کشت مخلوط 40 درصد بالنگوی شهری و نخود آرمان به دست آمد. (LER) جزئی نخود در کلیه تیمارهای کشت مخلوط بالاتر از (LER) جزئی بالنگوی شهری بود که می توان چنین نتیجه گیری کرد که نخود تاثیر بیشتری از همراهی بالنگوی شهری گرفته که این امر باعث بهبود بیشتر نسبت برابری زمین جزئی آن در مقایسه با بالنگوی شهری شده است. در بررسی کشت مخلوط زیره سبز و عدس مشخص شد که (LER) جزئی زیره سبز بالاتر از عدس بود (رضایی چیانه و همکاران 2014) . کلیه تیمارهای کشت مخلوط بجز تیمارهای کشت مخلوط 80 درصد تراکم مطلوب بالنگوی شهری با نخود آزاد و آرمان ، (LER)  بالاتری نسبت به کشت خالص هردو گیاه داشتند. بیشترین میزان (LER) به تیمار کشت مخلوط افزایشی با نسبت 40 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخودآزاد تعلق داشت. کمترین (LER)، در تیمار کشت مخلوط 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آرمان بود که این امر از رقابت نخود و بالنگوی شهری در استفاده از نور و منابع موجود ناشی شد (جدول2). کشت مخلوط زمانی سودمند است که عملکرد دانه مخلوط، بیشتر از حداکثر محصول تک­کشتی باشد.

     قلی نژاد و رضایی چیانه (2014) در کشت مخلوط نخود و سیاهدانه گزارش کردند که در تمامی تیمارهای مخلوط نسب برابری زمین (45/1) بیشتر از یک بود که نشان دهنده 45 درصد افزایش سودمندی زراعی نسبت به کشت خالص دو گونه است و این تیمار می تواند برای ایجاد در زمین های کشاورزی به طور قابل ملاحظه ای موثر باشد. جهانی و همکاران (2009) نیـز اعـلام داشـتند کـه (LER) کل در کشت مخلوط زیـره سـبز و عـدس در تمـام تیمارهـای کشت مخلوط بالاتر از یک بود که نشان دهنده برتری کشت مخلـوط نسبت به کشت خالص است. به اعتقاد قوش و همکاران (2006) نسبت برابری زمـین، ارزیـابی صـحیحی از کـارایی اسـتفاده از منـابع بیولوژیکی نظیر تشعشع، عناصـرغذایی و بارنـدگی می باشد. زمانیکه (LER) بیشتر از یک می شود بدین معنـی اسـت کـه در کشت مخلوط سود مثبت وجود دارد و این موضوع نشان می دهـد کـه تسهیل بین گونه ای بیش از رقابت بین گونه ای بوده است.

 

مجموع ارزش نسبی (RVT) 

      در دنیای امروز تعیین الگوی کشت گیاهان زراعی، بیشتر از عملکرد بر اساس عوامل اقتصادی انجام
می­پذیرد. بنابرین در صورت مواجه شدن تولیدکننده با مشکلات مالی، کشت مخلوط باید با مطلوب­ترین شرایط تک­کشتی دو گیاه زراعی قابل رقابت باشد (جوانشیر و همکاران 2000).

RVT      ، کشت مخلوط را از نظر ارزش مالی مورد ارزیابی قرار می­دهد. در محاسبات مربوط به ارزش نسبی (RVT) قیمت هرکیلوگرم دانه نخود در شهریور ماه 1393 معادل 3500 تومان و قیمت هر کیلوگرم بالنگوی شهری معادل 5000 تومان در نظر گرفته شد. میزان مجموع ارزش نسبی فقط در تیمارهای کشت مخلوط 40 درصد و60 درصد تراکم مطلوب بالنگوی شهری با هر دو رقم بیشتر از یک بود که نشان­دهنده سودمندی اقتصادی این نسبت­های کاشت در مقایسه با کشت خالص و سایر نسبت­های کشت دارد. بیشترین RVT با مقدار 9/1 از تیمارکشت مخلوط با نسبت 40 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آرمان بدست آمد و کمترین مقدار آن در 80 درصد بالنگوی شهری و تراکم مطلوب نخود آزاد بدست آمد.

 

 

 

جدول 2- مقادیر نسبت برابری زمین LER و مجموع ارزش نسبی RVT

معیار ارزیابی کشت مخلوط

تیمارها

میانگین عملکرد نسبی جزء نخود

میانگین عملکرد نسبی جزء بالنگوی شهری

میانگین

LER=RYT

میانگین RVT

40درصد بالنگوی شهری و نخود آرمان

76/0

74/0

5/1

39/1

60 درصد بالنگوی شهری و نخود آرمان

6/0

55/0

15/1

6/1

80 درصد بالنگوی شهری و نخود آرمان

43/0

42/0

85/0

74/0

40 درصد بالنگوی شهری و نخود آزاد

82/0

72/0

54/1

14/1

60 درصد بالنگوی شهری و نخود آزاد

71/0

66/0

37/1

46/1

80 درصد بالنگوی شهری و نخود آزاد

45/0

40/0

85/0

73/0

 

 

 

 

 

نتیجه گیری کلی

     بر اساس نتایج بدست آمده با افزایش تراکم بالنگوی شهری، وزن صد دانه، عملکردهای بیولوژیکی، اقتصادی و همچنین شاخص برداشت نخود در هر دو رقم با کاهش مواجه شد و به عبارتی کشت خالص نخود آرمان بالاترین عملکرد را داشت ولی از نظر جدول تجزیه واریانس با نخود آزاد در یک گروه قرار گرفت. با این وجود، LER درکشت مخلوط بالاتر از یک بود که نشان دهنده ی سودمندی کشت مخلوط می باشد و کشت مخلوط 40 درصد تراکم مطلوب بالنگوی شهری و نخود آزاد بالاترین نسبت برابری زمین را داشت که مناسب کشت مخلوط می‌باشد.

 

سپاسگزاری

       بدین وسیله از زحمات اساتید ذکر شده در این پژوهش و همچنین مسئول بخش تحقیقات کشاورزی دانشگاه تبریز بخاطر همکاری صمیمانه در اجرای این پژوهش قدردانی و تشکر می‌گردد.

References

Amiri S, Parsa M, Bannayan M, Nassiri M and Deihimfard, R. 2015. Effect of irrigation and nitrogen fertilizer levels on yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L.) under Mashhad climatic conditions. Iranian Journal of Pulses Research, 1394(1): 66-77. (In Persian).
Asadi S, Rezaei-chiyaneh E and Amirnia, R. 2019. Effect of planting pattern and fertilizer source on agronomic characteristics of linseed (Linum usitatissimum L.) and chickpea (Cicer arietinum L.) in intercroppng under rainfed conditions. Iranian Journal of Crop Sciences, 21(1): 16-30. (In Persian).
Bhatti I H, Ahmad R, Jabbar A, Nazir M S and Mahmood, T. 2006. Competitivebehavior of component crops in different sesame – legume intercropping systems. International Journal of Agriculture and Biology,
 8: 165- 167.
Bismillah khan M  and Khaliq, A.  2004. Study of mungbean intercripping in cotton planted with different theqniquse.  Jornal of Research Bahuaddin Zakanya University, 15: 23-31.
Chapagain T and Riseman, A. 2014. Barley–pea intercropping: Effects on land productivity, carbon and nitrogen transformations. Field Crops Research, 166: 18–25.
Gholinezhad E and Rezaei- Chiyaneh, E. 2014. Evaluation of grain yield and quality of black cumin (Nigella sativa L.) in intercropping with chickpea (Cicer arietinum L.). Iranian Journal of Crop Sciences, 16(3): 236-249. (In Persian).
Ghosh P K, Mohanty M, Bandyopadhyay K K, Painuli D K and Misra, A K. 2006a. Growth,  competition, yields advantage and economics in soybean/pigeon pea intercropping system in semi-arid tropics of India. II. Effect of nutrient management. Field Crops Research, 96: 90–97.
Hamzei J and Seyedi M. 2014. Evaluation of barley (Hordeum vulgare) and chickpea (Cicer arietinum L.) intercropping systems using advantageous indices of intercropping under weed interference Conditions. Journals of Agronomy Sciences, 5 (9): 1-12. (In Persian).
Hashemi Dezfuli A, Konchi A and Banayan, M. 1996. Increase crop yield. Publication of Acecr. Ferdowsi University of Mashhad. (In Persian).
Jahani M, Koochaki A and Nassiri M M. 2009. Comparison of different intercropping arrangements of cumin (Cuminum cyminum ) and lentil (Lens culinaris). Iranian Journal of Field Crops Research, 6(1): 67-78. (In Persian).
Javanmard A, Rostami A, Nouraein M and Gharekhany G. 2015. Agronomical, ecological and economical evaluation of wheat- chickpea intercropping under rainfed condition of maragheh. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 26(1): 19-37.
Javanshir A, Dabbagh Mohammadi Nasab A, Hamidi A and Qolipour M. 2000. Ecology of intercropping (translation). Publication of acecr. Ferdowsi University of Mashhad.
Koocheki A, Shabahang J, Khorramdel S and Amin Ghafouri A. 2012. Row intercropping of borage (Borago officinalis L.) with bean (Phaseolus vulgaris L.) on possible evaluating of the best strip width and assessing of its ecological characteristics. Agroecology, 4(1): 1-11. (In Persian).
Neugschwandtner R and Kaul PH. 2014. Sowing ratio and N fertilization affect yield and yield components ofoat and pea in intercrops. Field Crops Research, 155: 159–163.
Park S, Benjamin L and Watkinson. A. 2003. Estimating the optimal relative density combination of two crops in an intercrop. Procecding of the 11th Austoralian Agronomy Conference, Geelong. Viktoria, Austoralian Society of Agronomy. 44-47.
Pouramir F, Nassiri Mahallati M, Koocheki A and Ghorbani R. 2011. Assessment of Sesame and Chickpea Yield and Yield Components in the Replacement Series Intercropping. Iranian Journal of Field Crops Research, 8(5): 747-757. (In Persian).
Rahmani A. 2004. The effect of intercropping of sorghum and clover bersim on yield, forage quality and population dynamics of weeds. Master Thesis. Department of Agriculture, University of Tehran.
Rezaei- chiyaneh E, Tajbakhsh M, Valizadegan O and Banaei- Asl F. 2014. Evaluation of different intercropping patterns of cumin (Cuminum cyminum L.) and lentil (Lens culinaris L.) in double crop. Agroecology, 5(4): 462-473. (In Persian).
Rezvani Moghadam P, Raoofi M R, Rashed Mohassel M H and Moradi R. 2010. Evaluation of sowing patterns and weed control on mung bean (Vigna radiate L. Wilczek) - black cumin (Nigella sativa L.) intercropping system. Agroecology, 1(1). 65-79.
Shokrani F, Jalilian J, Pirzad A and Rezaei-Chiyaneh E. 2018. Effect of phosphate solubilizing bacteria inoculation on yield's characteristics of dragon's head (Lallemantia iberica) and chickpea (Cicer aritinum L.) in monoculture and intercropping conditions. Iranian Dryland Agronomy Journal, 6(2): 209-228.
Vafadar-Yengeje L, Amini R and Dabbagh mohammdi Nasab A. 2017. Yield and Yield Components of Faba Bean (Vicia faba L.) in Intercropping with Moldavian Balm (Dracocephalum moldavica) under Organic and Chemical Fertilizers. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 27(4): 121-136.
Valizadegan A. 2015. Study of Yield Quality and Quantity in Pot Marigold (Calendula officinalis L.) and Chickpea (Cicer arietinum L.) and Species Diversity and Relative Abundance of Insects in Row and Strip Intercropping. Journal of Agricultural Science and Sustainable Production, 25(3): 15-30
Zarifpour N, Naseri Poor Yazdi M T and Nasiri Mahallati M. 2014. Evaluate the Effect of Different Intercropping Arrangements of Cumin (Cuminum cyminum L.) and Chickpea (Cicer arietinum L.) on Quantity and Quality Characterastis of Species. Iranian Journal of Field Crops Research, 12(1): 34-43.
 
JOURNAL OF AGRICULTURAL SCIENCE AND SUSTAINABLE PRODUCTION
Volume 31, Issue 3
July 2021
Pages 19-30

Files

Share

How to cite

Statistics