Document Type : Research Paper
Authors
Abstract
Keywords
مقدمه
بخش کشاورزی نقش بسیار مهمی را در اقتصاد بسیاری از کشورهای در حال توسعه ایفا میکند. فعالیت در این بخش در مقایسه با بخشهای مختلف اقتصادی همواره به علت شرایط خاص حاکم بر آن با ریسک و عدم حتمیت همراه است و بهره برداران کشاورزی به علت نامطمئن بودن نسبت به درآمد خود، نگران توان بازپرداخت وام، پرداخت هزینه های ثابت(مانند اجاره زمین) و مالیات و در بسیاری از موارد قدرت پرداخت هزینه های زندگی اند. از این رو لزوم به کارگیری ابزار دقیق و موثر در راستای حمایت و تامین امنیت اقتصادی جمعیت فعال در بخش کشاورزی احساس میشود (محمودزاده و زیبایی 1383).
بیمه محصولات کشاورزی در دنیا به دو صورت بیمه درآمدی و بیمه عملکرد (یا همان تولید) محصولات کشاورزی اجرا می شود. بیمه عملکرد خود نیز به دو حالت بیمه عملکرد انفرادی و بیمه عملکرد منطقهای بیمه ای است که مورد اول همان بیمه رایج در اکثر کشورها میباشد ولی بیمه عملکرد منطقهای در کشورهای معدودی از جمله آمریکا به کارگرفته می شود و جزء انواع جدیدی از بیمه محصولات کشاورزی است. در بیمه عملکرد انفرادی هر کشاورزی مزرعه خود را بیمه میکند و با توجه به سطح پوششی که انتخاب میکند مبلغی را بابت حق بیمه پرداخت میکند. اگر خسارت وارده به مزرعه باعث کاهش عملکرد به کمتر از سطح پوشش انتخابی شود شرکت بیمه ای خسارت وارده به فرد را پرداخت می نماید. ملاک پرداخت غرامت در این نوع بیمه عملکرد خود زارع می باشد لذا در این نوع بیمه جهت پرداخت غرامت باید خسارت وارده به مزارع تک تک کشاورزان بیمه شده مورد بررسی قرار گیرد. بیمه عملکرد انفرادی معایبی دارد که از آن جمله می توان به مخاطرات اخلاقی و سختی عملیات اجرایی آن اشاره نمود که بیمه عملکرد منطقهای تا حدودی این معایب و مشکلات را برطرف می سازد. بیمه عملکرد منطقهای در مقایسه با بیمه انفرادی دارای محاسن متعددی است که از این جمله می توان به موارد 1- هزینه های اداری کمتری دارد، 2- ادعاهای دروغین وکلاهبرداری ها به شدت کاهش می یابد (کاهش مشکل مخاطرات اخلاقی)، 3- کشاورزان را به تناوب های زراعی غیر معمول تشویق میکند ، 4- تعیین نرخ حق بیمه بر اساس پیشینه عملکردی شهرستان می باشد،5- برای عملیات زراعی بزرگ و مزارع گسترده و پراکنده درسراسر منطقه مناسب می باشد و 6- سطح پوشش بیشتری نسبت به بیمه عملکرد انفرادی دارد، اشاره نمود (وزارت کشاورزی آمریکا 2009).
شواهد نشان دهنده آن است که بیمه محصولات کشاورزی در ایران از پویایی لازم برخوردار نیست و این موضوع به طور عمده برخاسته از شناخت محدود کشاورزان نسبت به بیمه محصولات کشاورزی و نیز محدودیت درآمد آنان است. با توجه به ضرورت به کارگیری نظام بیمه ای پویا در ایران ارائه روشها جدید بیمه ای و بررسی عوامل موثر بر مشارکت کشاورزان در طرحهای بیمه ای جدید به گسترش و ادامه فعالیت مناسب این نظام یاری می رساند. همچنین بیمه عملکرد انفرادی حداکثر سطح تعهد کمتری دارد که با استفاده از روشهای بیمه جدید مانند بیمه عملکرد منطقهای می توان ذهنیت کشاورزان را نسبت به بیمه کشاورزی تغییر داد. از این رو این مطالعه سعی دارد ضمن معرفی بیمه عملکرد منطقهای به بررسی عوامل موثر بر مشارکت کشاورزان چغندرکار شهرستان در طرح پیشنهادی بیمه عملکرد منطقهای برای چغندرکاران شهرستان خوی بپردازد.
پیش از این نیز در زمینه عوامل موثر بر تقاضای بیمه مطالعات زیادی صورت گرفته است اما در مورد بیمه عملکرد منطقهای با توجه به تازگی موضوع مطالعات محدود است. در اینجا به پاره ای از مطالعات آنها اشاره می شود. شاکری (1388) در مطالعه خود با عنوان بررسی عوامل موثر بر پذیرش بیمه مراتع توسط دامداران استان سمنان با به کارگیری مدل لاجیت به این نتیجه رسید که شرکت در کلاسهای ترویجی؛ میزان تولید مرتع٬ میزان دریافت وام قرق و درآمد مرتعدار تاثیر مثبت و معنی دار و تعداد دام مرتعدار تاثیر منفی و معنی داری در پذیرش بیمه مرتع دارد. نجفی و همکاران (1388) اقدام به تعیین عوامل موثر بر تقاضای دام صنعتی در استان مازندران با استفاده از مدل لاجیت مشخص کردند که متغیرهای تعداد دام و دسترسی به خدمات پزشکی اثر مثبت و معنی دار بر پذیرش بیمه داشته و متغیرهای میزان بدهی واحد دامداری٬ میزان حق بیمه٬ سابقه فعالیت دامداری سطح تحصیلات و نوسانات درآمدی دارای اثرات منفی بر پذیرش بوده است. اسمیت و باکت ( 1996) در تحقیق خود با هدف بررسی تقاضای بیمه محصولات کشاورزی از سوی گندمکاران مونتانا٬ پس از بررسی متغیرهای تأثیرگذار بر مشارکت کشاورزان در طرح خرید بیمه محصولات کشاورزی و میزان سطح پوشش بیمه ای ، متغیرهایی از قبیل میزان تحصیلات کشاورزان ، سابقه خطر ، میزان بدهی و مؤسسات اعتباری و بانکها٬ نوسانات میزان محصول تولیدی و نرخ بیمه را در مشارکت کشاورزان در طرح بیمه گندم موثر تشخیص داد .
ون دییر (2001) مطالعه ای در شمال ویتنام درباره محصول لیتچی با استفاده از مدل لاجیت
انجام داده است. متغیرهای مورد نظر در این مطالعه٬ نرخ حق بیمه، سطح تحصیلات، میزان پرداخت غرامت، میزان تجربه کشاورز، نسبت حداقل درآمد به میانگین کل درآمد مزرعه، میانگین کل درآمد زارع بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که حق بیمه برای تصمیمات بیمه منطقهای با تقاضا برای این نوع بیمه در سطح 90درصد رابطه منفی و معنی داری دارد. یعنی با کاهش حق بیمه تقاضا برای این نوع بیمه افزایش می یابد .همچنین تقاضا برای بیمه منطقهای با سطح پوشش در سطح 99 درصد رابطه مثبت و معنی داری دارد.
مواد و روش ها
از آنجایی که متغیر وابسته تصمیم کشاورزان مبنی بر مشارکت یا عدم مشارکت بیمه گروهی در قالب یک متغیر اسمی دو وجهی بود، لذا باید از مدل رگرسیونی مناسب متغیرهای اسمی استفاده گردد. از جمله این مدلها میتوان مدل لاجیت[1] و مدل پروبیت[2] را نام برد. با توجه به گسسته بودن متغیر وابسته یعنی مشارکت یا عدم مشارکت بیمه عملکرد منطقهای، اگر وضعیت مشارکت یا عدم مشارکت در بیمه گروهی را با و نیز برداری از خصوصیات اقتصادی٬ فردی، اجتماعی٬ اکولوژیکی و تکنولوژیکی فرد چغندرکار باشد٬ می توان معادله رگرسیونی عوامل موثر بر مشارکت را به صورت ذیل نشان داد:
|
(1) |
در رابطه فوق٬ α و β پارامترهای الگو و ui نیز مجموعه ای از عواملی است که بر مشارکت چغندرکاران تاثیر گذار باشند. در این مطالعه برای متغیر وابسته مدل٬ یک متغیر صفر و یک تعریف می شود که برای چغندرکارانی که تمایلی به مشارکت در بیمه گروهی نداشتند و برای چغندرکارانی که تمایلی به مشارکت در بیمه گروهی داشتند در نظر گرفته می شود. متغیرهای توضیحی یا به عبارت دیگر عوامل موثر بر تمایل مشارکت چغندرکاران جهت شرکت در طرح بیمه عملکرد منطقهای پیشنهادی مطالعه حاضر در برگیرنده سن٬ سابقه چغندرکاری، درآمد کشاورز، کل سطح زیرکشت کشاورز، سطح زیر کشت چغندرقند، مبلغ غرامت دریافتی از طرح بیمه سنتی، حق بیمه پرداختی برای بیمه سنتی و میزان خسارت درهکتار می- باشد که کمی هستند و تحصیلات٬ داشتن شغل جانبی، نوع بهره برداری و شرکت در کلاس ترویجی که کیفی می باشند. در مدل لاجیت٬ احتمال اینکه چغندرکار iام در طرح بیمه گروهی شرکت کند به صورت زیر تعریف می شود (ابریشمی، 1372):
(2)
که e پایه لگاریتم طبیعی (عدد نپر) است.
با تقسیم احتمال مشارکت در طرح بیمه گروهی توسط iامین کشاورز چغندرکار به احتمال عدم مشارکت در آن و گرفتن لگاریتم طبیعی از طرفین٬ روابط زیر به دست می آید:
|
(3) |
(4)
که L لگاریتم نسبت مشارکت به عدم مشارکت بوده و برحسب X و پارامترهای خطی است. در روابط فوق L بنام مدل لاجیت معروف است و α و β نیز پارامترهای الگو هستند که جهت برآورد این پارامترها از روش حداکثر درستنمایی استفاده می شود (ابریشمی 1372) .
تعریف متغیرهای تحقیق
با توجه به این که بیمه عملکرد منطقهای یک طرح بیمه ای جدید در ایران است لذا متغیرهای مورد نیاز آن نظیر حق بیمه، نرخ حق بیمه، حداکثر سطح تعهد و سطح پوشش بایستی محاسبه گردند تا با استفاده از این اطلاعات پرسشنامه ها را طراحی نماییم. در این قسمت به تعریف متغیرهای موردنیاز جهت محاسبه حق بیمه در بیمه عملکرد منطقهای برای شهرستان خوی پرداخته می شود. این متغیرها عبارتند از:
الف- سطح پوشش بیمه عملکرد منطقهای
همانطوریکه در جدول (1) نشان داده شده است طرحهای بیمه به دو صورت در کشور ما به اجرا در می آید: 1- گزینه 1 (عمومی) 2- گزینه 2(براساس یک تن تولید در هکتار). با توجه به اینکه در شهرستان خوی فقط با گزینه 1 بیمه انجام می شود، برای تعیین نرخ حق بیمه ابتدا باید سطح پوشش گزینه عمومی (1) مشخص شود. طبق تعریف سطح پوشش داریم:
100 × (هزینه تولید÷حداکثر سطح تعهد بیمهگر) = سطح پوشش
(5)
حداکثر سطح تعهد بیمه گر برای محصول چغندرقند در هر هکتار با توجه به جدول (1) برای گزینه 1 برابر 7500000 ریال است. اما هزینه تولید چغندرقند در هر هکتار برای محصول چغندرقند در شهرستان خوی با توجه آمار جهاد کشاورزی شهرستان خوی 18925000 ریال می باشد. بنابراین سطح پوشش بیمه برای محصول چغندرقند در شهرستان خوی به شکل زیر محاسبه می شود:
6/39 %= 100 × ( 18925000 ÷ 7500000)= سطح پوشش
(6)
ملاحظه می گردد که سطح پوشش بیمه ای تقریبا" 40 درصد می باشد. لذا در مطالعه حاضر چهار نوع سطح پوشش با نرخ حق بیمه و حداکثر سطح پوشش مختلف به کشاورزان پیشنهاد شده که شامل سطوح پوشش 0 ٬ 75 ٬ 80 و 85 درصد می‌باشند. سطح پوشش 40درصد به این دلیل انتخاب شد که وضعیت موجود در شهرستان خوی در مورد بیمه چغندرقند است و یک معیاری برای مقایسه می باشد. سطوح پوشش75 ٬ 80 و 85 درصد به این دلیل انتخاب شد که بر اساس مطالعات خارجی صورت گرفته وضعیت مطلوب سطح پوشش در بیمه عملکرد منطقهای میباشد.
ب- نحوه تعیین نرخ حق بیمه برای بیمه منطقهای
با توجه به اینکه برنامه بیمه عملکرد منطقهای در ایران وجود ندارد، لذا نرخ حق بیمه واقعی موجود نمی باشد. برای این منظور از نرخ حق بیمه انفرادی به عنوان راهنما به شرح زیر بهره گرفته شده است. نرخ حق بیمه برای بیمه عملکرد انفرادی مطابق تعریف به شکل زیر محاسبه می شود:
100 × (حداکثر سطح تعهد بیمه گر÷حقبیمه) = نرخ حق بیمه
(7)
1- حق بیمه برای چغندرقند در استان آذربایجان غربی براساس جدول (1) برابر 200000 ریال می باشد.
2- حداکثر سطح تعهد بیمه گر برای گزینه1 طبق جدول (1) برابر 7500000 ریال می باشد. بنابراین نرخ حق بیمه برای بیمه عملکرد انفرادی در شهرستان خوی برابر است با:
(8) 66/2% =100 × ( 7500000÷200000)
نظر به اینکه نرخ حق بیمه عملکرد انفرادی با بیمه عملکرد منطقهای متفاوت می باشد٬ لذا بایستی نرخ حق بیمه عملکرد منطقهای چغندرقند نیز براساس این تفاوت محاسبه گردد. با توجه به نبود طرح بیمه عملکرد منطقهای در ایران٬ از اطلاعات سایر کشورها استفاده شده است. یکی از این مطالعات که قابل دسترس و کاربردی می باشد٬ مربوط به مطالعه ای از ایالت ایلونویز آمریکا در سالهای 2003 و 2004 است که اطلاعات مربوط درجدول (3) آمده است. با توجه به مقایسه دو نوع بیمه در جدول (3) می توان عنوان نمود که حق بیمه در بیمه عملکرد منطقهای کمتر از نصف حق بیمه در بیمه عملکرد انفرادی (سنتی) است. بنابراین با استفاده از این اطلاعات و اینکه بیمه در سطوح پوشش پایین در شهرستان خوی انجام می گیرد نرخ حق بیمه برای بیمه عملکرد منطقهای معادل نصف نرخ حق بیمه عملکرد انفرادی درنظر گرفته شد. بنابراین نرخ حق بیمه عملکرد منطقهای برای شهرستان خوی برابر میشود با:
|
33/1%=66/2%×5/0= |
نرخ حق بیمه عملکرد منطقهای برای محصول چغندر قند در شهر خوی |
(9)
جدول 1-حق بیمه و حداکثر تعهد بیمه گر برای محصول چغندرقند در سال زراعی89 -1388
|
نوع منطقه |
استان |
گزینه 1(عمومی) برحسب ریال |
گزینه2(براساس یک تن در هکتار) |
||||
|
کل حق بیمه |
یارانه دولت |
حداکثر سطح بیمه گر |
کل حق بیمه |
یارانه دولت |
حداکثر سطح بیمه گر |
||
|
کم خطر
|
تهران٬ کرج٬فارس٬کرمانشاه٬کهکیلویه و یویراحمد٬ یزد٬همدان |
44000 |
20% |
7500000 |
3600 |
- |
620000
|
|
متوسط خطر
|
آذربایجان شرقی٬اردبیل٬اصفهان٬ایلام چهارمحال بختیاری٬خوزستان٬کردستان لرستان ٬مرکزی |
114000 |
47% |
9500 |
- |
||
|
پر خطر
|
آذربایجان غربی٬خراسان رضوی٬ خراسان شمالی ٬خراسان جنوب٬زنجان سمنان٬قزوین و کرمان |
200000 |
57% |
16500 |
- |
||
ماخذ: صندوق بیمه محصولات کشاورزی 89-1388
جدول3- تفاوت بین حق بیمه برای بیمه عملکرد انفرادی ( بیمه سنتی) و بیمه عملکرد منطقهای در ایالت ایلونویز آمریکا در سال های 2003 و 2004
|
تفاوت حق بیمه برای بیمه عملکرد منطقهای |
تفاوت حق بیمه برای بیمه عملکرد انفرادى |
||||||
|
درصد تغییرات |
حق بیمه 2004 (reca/$) |
حق بیمه 2003 (reca/$) |
سطح پوشش |
درصد تغییرات |
حق بیمه 2004 (reca/$) |
حق بیمه 2003 (reca/$) |
سطح پوشش |
|
|
|
|
|
4- |
42/1 |
48/1 |
50% |
|
|
|
|
|
7/9 |
12/2 |
93/1 |
55% |
|
|
|
|
|
4/10 |
60/2 |
35/2 |
60% |
|
|
|
|
|
6/10 |
66/3 |
31/3 |
65% |
|
8/6- |
00/2 |
15/2 |
70% |
10 |
77/4 |
33/4 |
70% |
|
8/6- |
68/2 |
88/2 |
75% |
6/6 |
88/6 |
45/6 |
75% |
|
7- |
13/4 |
44/4 |
80% |
4/4 |
55/10 |
10/10 |
80% |
|
2/25 |
57/5 |
44/4 |
85% |
8/3 |
73/16 |
12/16 |
85% |
|
4/37 |
21/8 |
97/5 |
90% |
|
|
|
|
قابل دسترس در سایت :www.farmdoc.uiuc.edu
بعد از محاسبه نرخ حق بیمه می بایست میزان حق بیمه و حداکثر سطح تعهد برای بیمه گروهی محاسبه می شد. برای این منظور مراحل زیر طی شده است:
1- تعیین درآمد متوسط کشاورزان طی 5 سال گذشته
برای تعیین درآمد متوسط کشاورزان در 5 سال اخیر باید میانگین تولید در هر هکتار و قیمت هر تن چغندرقند در طی5 سال گذشته محاسبه گردد. این اطلاعات در جدول (4) آمده است.
جدول4-میزان تولید چغندرقند طی سال های 1384 تا 1388 در شهرستان خوی
|
سال |
میزان کل تولید شهرستان |
سطح زیرکشت |
میانگین تولید درهکتار(تن) |
قیمت هر تن چغندر(ریال) |
|
1384 |
958/27746 تن |
657 هکتار |
2/42 |
420000 |
|
1385 |
112/47448 تن |
790 هکتار |
60 |
460000 |
|
1376 |
292/38496 تن |
994 هکتار |
7/38 |
460000 |
|
1387 |
799/3546 تن |
90 هکتار |
4/39 |
500000 |
|
1388 |
075/10041 تن |
175 هکتار |
3/57 |
620000 |
ماخذ: مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان خوی 1388
با توجه به اطلاعات جدول (4) می توان میانگین تولید و میزان درآمد چغندرقند در هر هکتار به ترتیب 3/47 تن و 23271600 ریال در هکتار می باشد. البته کاهش سطح زیرکشت چغندرقند در سال 1387نسبت به سال 1386 به این خاطر بود که در سال 1386کارخانه قند به موقع پول کشاورزان چغندرکار را پرداخت نکرده و به جای پول به زارعین شکرتحویل داد. با عملی شدن تعهدات کارخانه قند در قبال کشاورزان چغندرکار٬ سطح زیرکشت چغندرقند در شهرستان خوی در سال 1389به 435 هکتار افزایش یافته است.
2- تعیین نرخ حق بیمه برای بیمه عملکرد منطقهای: که طبق رابطه (9) برابر با 33/1 درصد است.
3- تعیین سطوح پوشش بیمه عملکرد منطقهای: که سطوح پوشش 40، 75،80 و 85 درصد انتخاب شد.
4 – تعیین حداکثر سطح تعهد بیمه گر در بیمه عملکرد منطقهای: که به صورت زیر محاسبه می شود:
میانگین درآمد هرهکتار× سطح پوشش= حداکثر سطح تعهد
5- تعیین حق بیمه برای بیمه عملکرد منطقهای: که به صورت زیر محاسبه می شود:
در نهایت براساس مطالب گفته شده٬ میزان حق بیمه و حداکثر سطح تعهد محاسبه شده که خلاصه آن در جدول (5) منعکس شده است.
جدول 5- حق بیمه و حداکثر سطح تعهد در هر هکتار بیمه عملکرد منطقهای (واحد: ریال)
|
درآمد هر هکتار |
سطح پوشش (%) |
حداکثر تعهد |
کل حق بیمه |
57% یارانه دولت |
سهم کشاورز |
|
23271600 |
40 |
9308640 |
123805 |
70568 |
53236 |
|
23271600 |
70 |
16290120 |
216658 |
123495 |
93163 |
|
23271600 |
75 |
17453700 |
232134 |
132316 |
99818 |
|
23271600 |
80 |
18617280 |
247610 |
141138 |
106472 |
|
23271600 |
85 |
19780860 |
263085 |
149959 |
113127 |
برای جمعآوری آمار و اطلاعات لازم پرسشنامههایی را با توجه به سطوح پوشش٬ حق بیمه و حداکثر سطح تعهد بیمه گر متفاوت ذکر شده در جدول (5) ٬ تنظیم شد و با مراجعه حضوری در اختیار چغندرکاران قرار گرفت. از آنجا که کل چغندرکاران منطقه 202 نفر بود اطلاعات به صورت سرشماری جمع آوری گردید
نتایج و بحث
نتایج آمار توصیفی
در این قسمت برخی از خصوصیات آماری و ویژگیهای چغندرکاران شهرستان خوی در قالب شاخص هایی مانند میانگین، انحراف معیار و مقادیر حداقل و حداکثر در جدول (6) آمده است. نتایج جدول (6) نشان می دهد که متغیرهای درآمد و سطح زیرکشت چغندرقند در دو گروه مشارکت کننده و عدم مشارکت نسبت به سایر متغیرها اختلاف زیادی نشان میدهد. به طوری که میانگین درآمد در گروه مشارکت کننده 98/67 میلیون ریال و در گروه عدم مشارکت 36/59 میلیون ریال است. میانگین سطح زیرکشت چغندرقند در گروه مشارکت کننده 93/1 هکتار و در گروه عدم مشارکت 67/0 هکتار است.
جدول 6- نتایج توصیفی برخیازویژگیهای چغندر کاران شهرستان خوی
|
گروه عدم مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقه ای |
|
گروه مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقه ای |
متغیر |
||||||
|
حداکثر |
حداقل |
انحراف معیار |
میانگین |
|
حداکثر |
حداقل |
انحراف معیار |
میانگین |
|
|
66 |
26 |
20/11 |
5/44 |
|
73 |
27 |
48/10 |
94/45 |
سن (سال) |
|
46 |
6 |
04/11 |
36/22 |
|
55 |
5 |
30/11 |
50/25 |
سابقه کشاورزی(سال) |
|
80 |
12 |
5/14 |
36/59 |
|
180 |
30 |
18/27 |
98/67 |
درآمد(میلیون ریال) |
|
5/3 |
5/0 |
21/1 |
33/3 |
|
15 |
5/0 |
93/1 |
87/3 |
اراضی تحت اختیار (هکتار) |
|
38 |
3 |
78/9 |
39/18 |
|
55 |
1 |
25/11 |
35/19 |
سابقه کشت چغندر (سال) |
|
5/3 |
5/0 |
93/1 |
67/0 |
|
5 |
5/0 |
98/0 |
93/1 |
سطح زیرکشت چغندر (هکتار) |
|
3/5 |
8/0 |
4/1 |
24/3 |
|
15 |
2/0 |
04/3 |
34/3 |
غرامت دریافتی درسال کذشته (ریال) |
|
5/5 |
1 |
4/1 |
24/3 |
|
15 |
5/0 |
51/2 |
12/3 |
غرامت دریافتی در دو سال گذشته (ریال) |
جدول 7- نتایج آزمون مقایسه میانگینها برای چغندرکاران مشارکت کننده و عدم مشارکت کننده
|
متغیر |
آماره t |
سطح معنی داری |
|
سن (سال) |
34/1- |
258/0 |
|
سابقه کشاورزی (سال) |
*947/1 |
05/0 |
|
درآمد(میلیون تومان) |
**792/5- |
001/0 |
|
میزان اراضی تحت اختیار(هکتار) |
*099/2- |
039/0 |
|
سابقه کشت چغندرقند(سال) |
816/0- |
416/0 |
|
سطح زیر کشت چغندرقند(هکتار) |
434/0- |
665/0 |
|
غرامت سال گذشته(میلیون تومان) |
**711/11- |
001/0 |
نتایج برآوردمدللاجیت
در این بخش نتایج حاصل از الگوی تجربی لاجیت بررسی و تحلیل شده است. به منظور شناساییعوامل تبیین کننده متغیر وابسته، متغیرهای توضیحی براساس چارچوب نظری و پیشینه تحقیق در مدل های مختلف قرار گرفتند. در نهایت، بهترین مدل با توجه به خوبی برازش، معنی- داری کلی رگرسیون و معنی داری متغیرهای توضیحی انتخاب شد. در برآورد مدل لاجیت متغیرهای سن، تجربه کشاورز، میزان غرامت دریافتی از بیمه عملکرد انفرادی توسط چغندرکاران، میزان آشنایی با بیمه، حق بیمه برای بیمه عملکرد منطقهای ، نوع مالکیت، میزان درآمد، میزان خسارت وارده، نقش کلاسهای ترویجی، سطح زیرکشت چغندرقند، تحصیلات، نسبت خسارت به درآمد و حداکثر سطح تعهد بیمه گر در بیمه عملکرد منطقهای مورد بررسی قرار گرفت. نتایج برآورد مدل لاجیت بیانگر آن بود که متغیرهای میزان غرامت دریافتی از بیمه عملکرد انفرادی توسط چغندرکاران، میزان آشنایی با بیمه، حق بیمه برای بیمه عملکرد منطقهای ، نوع مالکیت، میزان درآمد، میزان خسارت وارده، سطح زیرکشت چغندرقند و تحصیلات از لحاظ آماری معنی دار نشدند که عدم معنی داری آنها شاید به دلیل تغییرات کم داده های جمع آوری شده باشد و یا واقعا" از عوامل اثرگذار نیستند. در نتیجه این متغیرها از مدل برآورد شده حذف گردیده اند.
جدول 8- نتایج برآورد مدل لاجیت
|
اثر نهایی |
کشش وزنی |
کشش در میانگین |
آماره t |
ضریب برآورد شده |
نام متغیر |
|
-- |
155/2- |
60/3- |
15/2- |
05/4- |
عرض از مبدا |
|
011/0- |
468/1- |
67/2- |
**218/3- |
12/- |
تجربه |
|
0000019/0- |
129/2- |
91/3- |
*094/2- |
00002/- |
حق بیمه |
|
157/0 |
337/0 |
518/0 |
*176/2 |
621/1 |
نسبت درآمد به خسارت |
|
011/0 |
829/2 |
798/ 4 |
**974/2 |
115/0 |
سن |
|
078/0 |
58/1 |
411/2 |
**88/2 |
811/0 |
کلاسهای ترویجی |
|
025/0 |
311/0 |
596/0 |
533/0 |
262/0 |
سطح پوشش |
|
LOG-LIKELIHOOD FUNCTION= -64/183 LOG-LIKELIHOOD(0)= -94/67 |
|||||
|
LIKELIHOOD RATIO TEST= 60/98 WITH D.F.= 6 P-VALUE= 0/00000 |
|||||
|
R2مک فادن =322/0 درصد صحت پیش بینی = 1/88 |
|||||
* و ** به ترتیب معنی داری در سطح 5 و 1 درصد می باشد.
در نهایت نتایج برآورد مدل لاجیت موید آن است که متغیرهای سن، تجربه کشاورز و شرکت در کلاسهای ترویجی، در سطح احتمال 1 درصد و متغیرهای میزان حق بیمه و نسبت خسارت به درآمد در سطح احتمال 5 درصد معنی دار می باشند. متغیرهای تجربه کشاورز و میزان حق بیمه دارای اثر منفی و معنی دار بر احتمال مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقهای دارند. یعنی با افزایش مقدار آنها احتمال مشارکت در بیمه عملکرد منطقهای کاهش می یابد و بالعکس. متغیرهای نسبت خسارت به درآمد، سن چغندرکار و کلاسهای ترویجی اثر مثبت و معنی دار بر متغیر وابسته دارند. یعنی با افزایش مقدار آنها احتمال مشارکت در بیمه عملکرد منطقهای افزایش می یابد. در ادامه عوامل اثرگذار بر مشارکت در بیمه عملکرد منطقهای تحلیل می شود که اولین مورد مربوط به اثر عامل سابقه کشاورزی یا تجربه بر مشارکت در طرح پیشنهادی بیمه عملکرد منطقهای میباشد. با توجه به آماره t (218/3-) و ضریب برآورد شده 21/0- نشان می دهد که اولا" این متغیر رابطه معکوسی در احتمال پذیرش بیمه دارد و دوم اینکه در سطح احتمال1درصد معنی دار می باشد. با توجه به کشش کل وزن داده شده (46/1-) می توان گفت که به طور متوسط با افزایش 1 درصد سابقه چغندرکاری با ثابت فرض نمودن سایر عوامل موثر٬ احتمال مشارکت 46/1 درصد کاهش می یابد. به بیان دیگر٬ اگر متغیر سابقه کشاورزی 1درصد از مقدار متوسط خود افزایش یابد -یعنی از 91/24 به 159/25برسد- احتمال مشارکت 46/1 درصد کاهش می یابد. اثر نهایی به دست آمده برای این متغیر برابر 011/0 است در تفسیر این ضریب می توان گفت که با افزایش یک واحدی بر تجربه کشاورزان چغندرکار، احتمال مشارکت 1/1 درصد کاهش می یابد.
در خصوص تاثیر حق بیمه بر مشارکت با توجه به ضرایب به دست آمده می توان عنوان کرد که این متغیر نیز رابطه معکوس و در سطح احتمال 5 درصد، بر احتمال مشارکت دارد. با توجه به این که ضریب کشش وزن داده شده برای این متغیر (12/2-) می باشد می توان چنین تفسیرکرد که با افزایش 1درصدی حق بیمه احتمال مشارکت در بیمه عملکرد منطقهای 12/2 درصد کاهش می یابد. درمورد متغیر نسبت خسارت به درآمد می توان عنوان کرد که این متغیر با احتمال مشارکت کشاورزان چغندرکار در طرح پیشنهادی بیمه عملکرد منطقهای رابطه مستقیم و معنی دار در سطح احتمال 5 درصد دارد. کشش کل وزن داده شده برای این متغیر برابر 337/0 است لذا می توان گفت که با افزایش 1درصدی نسبت خسارت به درآمد چغندرکاران احتمال مشارکت آنها در بیمه عملکرد منطقهای 33/0درصد افزایش می یابد. ضریب اثر نهایی برای این متغیر 15/0 است که بیانگر این مطلب است که با ثابت فرض کردن سایر عوامل موثر٬ با افزایش 1واحدی این متغیر احتمال مشارکت 7/15 درصد افزایش خواهد یافت.
چهارمین عامل متغیر سن می باشد که این متغیر نیز در سطح 1درصد معنی دار بوده و رابطه ای مستقیم با احتمال مشارکت در بیمه عملکرد منطقهای دارد. جهت تفسیر این متغیر با ضریب کشش کل وزن داده شده که برابر 82/2 می باشد می توان بیان کرد که در صورت ثابت نگه داشتن سایر عوامل موثر٬ با افزایش 1 درصدی سن چغندرکاران احتمال مشارکت 82/2 درصد افزایش می یابد. یعنی اگر میانگین سن چغندرکاران از 63/43 به 10/47 افزایش یابد احتمال مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقهای 82/2 درصد افزایش می یابد. اما مقدار اثر نهایی برای این متغیر که برابر 011/0 است می توان گفت که با افزایش 1 سال بر سن چغندرکاران احتمال مشارکت 1/1 درصد افزایش می یابد. آخرین فاکتوری که مورد بررسی قرار گرفت تاثیر کلاسهای ترویجی بر احتمال مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقه است. با توجه به نتایج تحقیق این متغیر نیز در سطح1درصد معنی دار بوده و رابطه مستقیمی با احتمال مشارکت دارد. کشش کل وزن داده شده برای این متغیر برابر 58/1 است پس با ثابت نگه داشتن سایر عوامل موثر با افزایش 1 درصد شرکت در کلاسهای ترویجی احتمال مشارکت 58/1 درصد افزایش خواهد یافت. درتفسیر اثر نهایی برای این متغیر نیز می توان گفت که با افزایش 1واحد تشکیل کلاسهای ترویجی احتمال مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقهای 8/7 درصد افزایش می یابد. به طور کلی نتایج مدل لاجیت نشان میدهد که متغیر نسبت خسارت به درآمد با اثر نهایی 157/0 بیشترین و متغیر سن با اثر نهایی 01/0 کمترین تاثیر را در مشارکت چغندرکاران در برنامه بیمه عملکرد منطقهای پیشنهادی دارد.
در ادامه تحقیق به بررسی مشکلات بیمه انفرادی محصولات کشاورزی از دید گاه چغندرکاران شهرستان خوی نیز پرداخته شد. بدین منظور، سوالاتی در پرسشنامه طراحی شد و نتایج حاصل از پاسخ به این سوالات توسط گروه مشارکت کننده و عدم مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقه ای در جدول (8) آمده است. با توجه به جدول فوق می توان نتیجه گرفت که به عقیده گروه مشارکت کننده پرداخت غرامت کم با بیشترین درصد فراوانی (28 درصد) اساسی ترین مشکل بیمه عملکرد انفرادی است و عدم آشنایی با بیمه کشاورزی (7/5 درصد) کمترین مشکل در بیمه عملکرد انفرادی است. به عقیده گروه عدم مشارکت٬ پوشش نامناسب خسارتها (04/26 درصد) و عدم پرداخت به موقع غرامت (3/7 درصد) به ترتیب بیشترین و کمترین نقش را در ایجاد مشکل برای بیمه عملکرد انفرادی دارند.
جدول9- مهم ترین مشکلاتبیمه انفرادیکشاورزی از نظر چغندرکاران شهرستان خوی
|
کشاورزانی که تمایل به مشارکت ندارند |
کشاورزانی که تمایل به مشارکت دارند |
نوع مشکل |
||
|
فراوانی نسبی |
فراوانی مطلق |
فراوانی نسبی |
فراوانی مطلق |
|
|
6/15 |
15 |
4/23 |
102 |
گران بودن حق بیمه |
|
04/26 |
25 |
9/15 |
69 |
پوشش نامناسب خسارتها |
|
3/7 |
7 |
5/7 |
33 |
عدم پرداخت به موقع غرامت |
|
8/21 |
21 |
28 |
122 |
پرداخت غرامت کم |
|
3/8 |
8 |
7/5 |
25 |
عدم آشنایی با بیمه کشاورزی |
|
96/20 |
20 |
5/19 |
85 |
عدم اطمینان بین بیمه گر و بیمه گذار |
نتیجه گیری و پیشنهادها
شهرستان خوی جزء مناطقی است که در آن کشت چغندرقند از اهمیت بالایی برخوردار است . از آنجایی که بیمه محصولات کشاورزی، از جمله بیمه چغندرقند در آن به روش عملکرد انفرادی با سطح پوشش پایین صورت می گیرد لذا سبب نارضایتی چغندرکاران شده است. با توجه به اهمیت بیمه کشاورزی، باید تدابیر بیشتری در این مورد اندیشید تا با استفاده از انواع بیمه های جدید، مانند بیمه عملکرد منطقهای موجبات رضایت کشاورزان را فراهم نمود. با توجه به مزایای بیمه عملکرد منطقهای نسبت به بیمه عملکرد انفرادی لازم است عوامل موثر بر مشارکت در این طرح بیمه ای مورد بررسی قرار گیرد تا با شناسایی و به کارگیری این عوامل سرعت میزان مشارکت در آن افزایش یابد.
نتایج توصیفی نشان داد که میانگین سن گروه مشارکت کننده در بیمه عملکرد منطقهای، بیشتر از میانگین سن در گروه عدم مشارکت است همچنین نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داد که این متغیر با مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقهای توسط چغندرکاران رابطه مثبت و معنی دار دارد. با توجه به ضریب اثر نهایی می توان گفت به ازای هر سال افزایش سن چغندرکار احتمال مشارکت 1/1 واحد افزایش می یابد. نتیجه گیری می شود، که با افزایش سن، ریسک گریزی فرد افزایش می یابد در نتیجه فرد تمایل بیشتری جهت مدیریت ریسک فعالیت خود دارد.
همچنین میانگین تجربه کشاورزان چغندرکار مشارکت کننده در طرح بیمه عملکرد منطقهای کمتر از چغندرکاران مشارکت نکننده می باشد. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داد که بین تجربه چغندرکار و مشارکت در بیمه عملکرد منطقهای رابطه معکوس و معنی دار وجود دارد به عبارت دیگر، با افزایش تجربه چغندرکار احتمال مشارکت کاهش می یابد. با توجه به مشاهدات و مصاحبه های انجام گرفته با کشاورزان اکثر آنان نارضایتی بسیار زیادی از عملکرد صندوق بیمه محصولات کشاورزی داشتند بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که علت آن مربوط به طرز فکر و ذهنیت کشاورزان از عملکرد صندوق بیمه محصولات کشاورزی است و شاید این امر ریسک مسئله یاد شده باشد.
نتایج مدل لاجیت بیانگر رابطه معکوس و معنی دار بین میزان حق بیمه و مشارکت است. همچنین کلاس های ترویجی رابطه مثبت و معنیدار در سطح 1 درصد بر مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقهای دارد به طوری که افزایش 1 درصدی در تشکیل کلاسهای ترویجی باعث افزایش احتمال مشارکت به میزان 8/7 درصد خواهد شد. بررسی تاثیر متغیر نسبت خسارت به درآمد بر مشارکت نشان داد که بین این متغیر و مشارکت در بیمه عملکرد منطقهای رابطه مثبت و معنی دار در سطح 1 درصد وجود دارد. با توجه به ضریب اثر نهایی این متغیر نتیجه گیری می شود که با افزایش 1 درصدی نسبت خسارت به درآمد احتمال مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقهای 7/15 درصد افزایش می یابد. می توان گفت که چون بیمه عملکرد منطقهای غرامت بیشتری را نسبت به بیمه عملکرد انفرادی پرداخت میکند با افزایش نسبت خسارت به درآمد، فرد چغندرکار تمایل بیشتری به مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقهای نشان میدهد.
با مقایسه میزان خسارت وارده به کشاورزان چغندرکار و میزان غرامت دریافتی آنان از بیمه عملکرد انفرادی می توان نتیجه گیری کرد که تقریبا" 60 درصد افراد خسارت دیده هم در گروه مشارکت و هم در گروه عدم مشارکت از بیمه عملکرد انفرادی غرامت دریافت کردند. که با توجه به مصاحبه ای که با کشاورزان انجام شد دو علت اصلی را برای این مشکل عنوان می کردند که کارشناسان بیمه در تعیین میزان خسارت به طور سلیقه ای عمل می کنند و بیمه عملکرد انفرادی خسارت ناشی از آفات و بیماریها را پوشش نمی دهد. با توجه به ویژگی هایی که بیمه عملکرد منطقهای دارد، این معایب را تا حدود بسیار زیادی برطرف میکند لذا بیمه عملکرد منطقهای دارای پتانسیل بالایی جهت پذیرفته شدن در بین کشاورزان را دارا می باشد.
در نهایت با توجه به نتایج حاصله می توان پیشنهادهای به شرح زیر نمود:
1- با توجه به اثر مثبت و معنی دار کلاسهای ترویجی بر احتمال مشارکت در بیمه عملکرد منطقهای پیشنهاد میگردد به منظور آگاهی چغندرکاران از اصول و روش کار بیمه های جدید و مزایای آن با برگزاری کلاسهای ترویجی با حضور مدیران و کارشناسان کشاورزی و صندوق بیمه محصولات کشاورزی این اطلاع رسانی از هر حیث صورت گیرد.
2-از آنجایی که بین تجربه کشاورزان و احتمال مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقهای رابطه منفی و معنی دار وجود دارد، لازم است در مرحله اول، طرح به چغندرکارانی که تجربه خوبی از بیمه دارند معرفی گردد تا میزان مشارکت افزایش یافته و آثار آن برای سایر کشاورزان دیده شود.
3- با توجه به اثر معکوس و معنی دار میزان حق بیمه بر احتمال مشارکت در طرح بیمه عملکرد منطقهای پیشنهاد می گردد حق بیمه منصفانه و متناسب با سطح پوشش از کشاورزان دریافت گردد.
4- چون نسبت خسارت به درآمد رابطه مثبت و معنی دار با احتمال مشارکت در بیمه عملکرد منطقهای دارد ابتدا چغندرکارانی که خسارت بیشتری را متحمل شده اند به عنوان گروه هدف قرار گیرند. این کار میتواند به عنوان یک عامل انگیزشی برای سایر چغندرکاران جهت مشارکت در بیمه عملکرد منطقهای باشد.
5- با توجه به تاثیر مثبت و معنی دار سن کشاورزان، بر احتمال مشارکت لازم است در اجرای طرح گروهی از چغندرکاران که دارای سن زیاد هستند در اولویت قرار گیرند، تا میزان مشارکت افزایش یابد.
1 Logit model
2 Probit model
)