Document Type : Research Paper
Authors
Abstract
Keywords
مقدمه
گوجه‌فرنگی (.MillLycopersicom esculentum) یکی از محصولات باغی ایران و سایر کشورهای جهان محسوب می گردد .گیاه گوجه فرنگی دارای سازگاری وسیع به شرایط مختلف اقلیمی و خاکی میباشد و جزء محصولات تابستانه بشمار می‌رود که تقریباً به فصل رشد طولانی نیاز دارد (یاماگوچی 1993) .سطح زیر کشت این گیاه در سال 2009 میلادی 5/4 میلیون هکتار بوده است و از این اراضی 140 میلیون تن محصول برداشت شده است که در بین سبزیها بیشترین تولید را به خود اختصاص داده است (بی نام 2009). واریته‌های اصلاح شده دارای قوه نامیه بالائی می باشند ولی این واریته‌ها هنگامی که پس از کاشت با تنش‌های فیزیکی نظیر دمای بالا ، افزایش یا کمبود آب ،شوری، سله‌بندی خاک یا با تنش‌های بیولوژیکی همچون بیماریها، آفات و علفهای هرز مواجه میشوند، رشد گیاهچه در آنها با مشکل روبه رو خواهد بود و درصد ظهور گیاهچه کاهش خواهد یافت و یا حتی در شرایط سخت‌تر این عوامل میتوانند از ظهور گیاهچه ممانعت بعمل آورند و این در حالی است که گیاهان یکنواخت و همشکل برای تولید حداکثر عملکرد و بالا بردن راندمان برداشت ضروری به نظر میرسد (آرین وکیراک 2003). افزایش اندازه بذر که به واسطه اصلاح گیاهان بدست آمده و همچنین افزایش پتانسیل ژنتیکی برای بهبود قدرت بذور کافی به نظر نمی‌رسد بنابراین راهکارهای دیگری که کیفیت بذر را بالا می‌برند مورد تأکید قرار می‌گیرند (فوجی کورا 1993). پرایمینگ تکنیکی است که اجازه داده میشود بذرها مقداری آب جذب کنند به طوری که مراحل اولیهی جوانهزنی انجام شود اما ریشه چه خارج نشود. به عبارت دیگر، بذرها تا مرحله ی دوم جذب آب پیش می روند اما وارد مرحلهی سوم نمیشوند، بعد از تیمار پرایمینگ، بذرها خشک و همانند بذرهای تیمار نشده (شاهد) ذخیره و کشت میشوند (مک دونالد 2000).تیمار پرایمینگ باعث کوتاه کردن زمان کاشت تا سبز شدن و حفاظت بذرها از عوامل زنده و غیرزنده در مرحلهی بحرانی استقرار گیاهچه میشود. همچنین این تیمارها یکنواختی سبز شدن را موجب میشوند که منجر به استقرار یکنواخت و بهبود عملکرد در محصول می شوند (باسرا و همکاران 2004).
در پرایمینگ مقدار محدودی آب در اختیار گیاه قرار می‌گیرد تا فقط مراحل مقدماتی جوانهزنی قبل از خروج ساقهچه و ریشهچه انجام گیرد و بذور برای جوانه زنی در مراحل بعدی آماده شود (آرتالا 2003). بذور پیش تیمار شده در مقایسه با شاهد در دامنه وسیعی از دما جوانه می‌زنند و حساسیت کمتری به تغییرات اکسیژن در محیط جوانهزنی دارند (اسموک 1993). پرایمینگ بذور گوجه بامحلول 2 درصد نیترات پتاسیم در دمای 20 درجه سانتی گراد و به مدت پنج روز موجب افزایش سرعت جوانهزنی بذور شد ولی تأثیری روی درصد جوانهزنی نداشت (آرین وکیراک 2003). اسمو پرایمینگ در بعضی از مواقع دارای محدودیت‌های نظیر کمبود اکسیژن در پتانسیلهای اسمزی خیلی منفی و یا جذب آب بیشتر در هنگام شستشوی مواد اسمزی از روی بذور و همچنین کاهش طول عمر بذر پس از پرایمینگ نیز میباشد که میتوان با بکاربردن روشهای همچون انتخاب پتانسیل اسمزی مناسب و خشک کردن بذور پس از شستشو و همچنین تیمارهای پس پرایمینگ همچون استرس گرمایی و نگهداری در شرایط خاص این معایب را رفع نمود (آتکین 1999) .جهت کاشت زود‌هنگام و همچنین افزایش سرعت جوانهزنی از پیش تیمارهای همچون هیدروپرایمینگ و اسموپرایمینگ استفاده میگردد که در این میان روش اسموپرایمینگ اهمیت بسزایی دارد و شامل روشی است که آب را بصورت کنترل شده و با استفاه از موادی مانند PEG و KNO3 و غیره در اختیار بذر قرار میدهند بطوری که موجب شروع شدن فعالیتهای متابولیکی جوانهزنی میشود ولی در عمل از ظهور ریشهچه و ساقهچه ممانعت بعمل می‌آورد (پیکارد 1993).
هدف از این تحقیق تعیین روش پرایمینگ برای هر رقم و بررسی اثر آن بر روی برخی از صفات مربوط به جوانهزنی در بذور گوجه فرنگی میباشد. تا اینکه بتوان بهترین ترکیب تیماری را جهت اسموپرایمینگ بذرهای گوجه فرنگی تعیین کرد.
مواد و روشها
به منظور بررسی اثرات اسمو پرایمینگ بر جوانه زنی بذرهای گوجه فرنگی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران در سال 1389 اجرا گردید. تیمارها شامل ارقام گوجه فرنگی ergon، normaو ravista و پنج محلول پرایمینگ شامل پلیاتیلن گلایکول
(PEG 6000) با غلظتهای پنج و 10 درصد، کلرید پتاسیم (KCl) با غلظتهای پنج و 10 درصد، آب خالص در مدت زمان هشت ساعت و تیمار شاهد بود.پس از اتمام دورههای پرایمینگ مورد نظر، بذور پرایمینگ شده توسط آب مقطر شستشو شده و تمامی بذور تا رسیدن به وزن اولیه در دمای 22 درجه سانتی گراد و شرایط تاریکی خشک گردید. برای ارزیابی جوانهزنی، 25 عدد بذر از هر تیمار در سه تکرار داخل پتری دیش های شیشهای (با قطر 90 میلیمتر) بین دو لایه کاغذ فیلتری قرار داده شد و 10 میلیلیتر آب مقطر به پتری دیش اضافه شد و برای جوانه زنی به ژرمیناتور با دمای 2±25 درجه سانتیگراد با رطوبت نسبی 42 درصد و تاریک منتقل شد (ایستا 2008). ظهور ریشهچه به طول دو میلیمتر به عنوان جوانهزدن بذر تلقی و در پایان روز هشتم بذرهای جوانهزده در هر تیمار شمارش شد و شاخصهای جوانهزنی از قبیل تعداد جوانه عادی و تعداد کل بذر جوانه زده، طول ریشهچه، ساقهچه و گیاهچه (بر حسب سانتیمتر) اندازهگیری شد. همچنین نسبت طولی، نسبت وزن تر و خشک ریشهچه به ساقه چه (R/S) نیز محاسبه شد و برای تعیین درصد و سرعت جوانهزنی، شاخص ویگور یک و دو از روابط زیر استفاده شد (نیکولاس و هیدکر 1968؛ کیم و کانگ 1987؛ بیولوی و بلک 1998) :
|
]1[ |
100× (تعداد کل بذرها/ تعداد بذرهای جوانه زده تا روز هشتم) = درصد جوانهزنی |
|
]2[ |
سرعت جوانهزنی |
|
]3[ |
ارتفاع گیاهچه (mm) × درصد جوانه زنی = شاخص ویگور (1) |
|
]4[ |
وزن خشک گیاهچه (g) × درصد جوانه زنی = شاخص ویگور (2) |
|
مجموع کل بذور جوانهزده تا پایان آزمایش |
|
|
مجموع زمان بر حسب روز از شروع آزمایش |
در پایان دادههای بدست آمده، توسط نرم افزار آماری MSTAT-C مورد تجزیه واریانس و مقایسه میانگینها با آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
طول ساقهچه و ریشهچه
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که طول ساقه چه از نظر آماری تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات
متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد قرار گرفت (جدول 1). به طوری که حداکثر و حداقل طول ساقه چه در رقم های ergon و norma به ترتیب 200/7 و 530/2 سانتی متر بدست آمد، همچنین بیشترین طول ساقه چه به ترتیب با پیش تیمار کردن توسط PEG با غلظت 10 درصد حاصل شد (جدول2).
بیشترین و کمترین طول ساقه چه تحت اثرات متقابل رقم × پرایمینگ به ترتیب با پیش تیمار توسط PEG با غلظت 10 درصد و آب خالص تحت رقمهای ravista و ergon می باشد (شکل1). از نظر آماری اثر رقم، پرایمینگ و اثر متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد بر طول ریشهچه معنیدار بود (جدول1). حداکثر طول ریشه چه تحت رقم ergon (700/8 سانتیمتر) مشاهده شد و همچنین حداکثر و حداقل طول ریشهچه به ترتیب با پیش تیمار توسط PEG با غلظتهای 10 و پنج درصد و آب خالص حاصل گردید (جدول2). کمترین طول ریشهچه تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با پیش تیمار توسط آب خالص با غلظت پنج درصد تحت رقم ergon حاصل گردید (شکل2).
نتایج آزمایشهای مختلف بیانگر این مطلب است که در اثر تنش خشکی طول ریشهچه و ساقهچه هر دو کاهش مییابند، ولی نسبت کاهش طول ساقهچه بیشتر از طول ریشهچه میباشد. در سایر پژوهشها مشخص شده است که در شرایط تنش خشکی ارقام مقاوم به خشکی در مراحل اولیه تنش از سرعت رشد ریشه بالاتری برخوردارند، در نتیجه نسبت طول ریشهچه به ساقهچه در آنها افزایش می یابد (ایسنستات و همکاران 1999). سانچیز و همکاران (2001) نیز گزارش کردند که طول ریشه بذری در خیار و فلفل در اثر هیدروپرایمینگ به طور معنیداری افزایش یافت. قوامی و همکاران (1383) با بررسی تنش شوری بر طول ریشهچه و ساقهچه ارقام مختلف گندم اظهار داشتند که با کاهش پتانسیل اسمزی طول ریشهچه و ساقهچه کاهش یافت. زینلی و همکاران (1380) اظهار نمودند که در کلزا حساسیت ریشهچه به تنش شوری بیش از ساقهچه میباشد.
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و e: کمترین مقدار
شکل 1- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر طول ساقهچه بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و g: کمترین مقدار
شکل 2- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر طول ریشهچه بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی
طول گیاهچه
این صفت از نظر آماری تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد قرار گرفت (جدول1). بیشترین طول گیاهچه در رقم ergon (90/15 سانتی متر) مشاهده شد. حداکثر و حداقل طول گیاهچه با پیش تیمار توسط PEG با غلظت 10 درصد و آب خالص به ترتیب 90/16 و 05/9 سانتیمتر حاصل شد (جدول2). کمترین طول گیاهچه تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با پیش تیمار توسط آب خالص با غلظت پنج درصد تحت رقم ergon با طول 150/4 سانتی متر حاصل گردید (شکل3).
اکبری و همکاران (2007) و حسینی و رضوانی مقدم (1385) نیز در بررسیهای خود نشان دادند شوری میتواند سبب کاهش طول ریشهچه یا ساقهچه و در نهایت کاهش طول گیاهچه شود. کاهش رشد گیاهچه در پاسخ به افزایش تنش شوری به دلیل اثرات اسمزی به سبب کمبود آب، اثرات سمی یونها و عدم جذب متوازن مواد غذایی لازم بوده که این حالت ممکن است همه جنبههای متابولیسم گیاه را تحت تأثیر قرار میدهد.
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و h: کمترین مقدار
شکل 3- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر طول گیاهچه بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.
نسبت طولی ریشه چه به ساقه چه (R/S)
در میان منابع تغییرات نسبت طولی ریشهچه به
ساقهچه (R/S) تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد قرار گرفت (جدول1). بیشترین نسبت طولی (R/S) برای تیمار با رقم ergon (210/1) و کمترین با رقم norma (430/0) حاصل شد و همچنین حداکثر و حداقل نسبت طولی (R/S) به ترتیب برای PEG، KCl، آب خالص وKCl با غلظت های 10، پنج و 10 درصد بدست آمد (جدول2). بیشترین نسبت طولی (R/S) تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با آب خالص تحت رقم ravista (500/1) و کمترین آن مربوط به KCl در غلظت 5 درصد تحت رقم ergon (410/0) بدست آمد (شکل4). کلهر (1388) اظهار نمود در کدوی تخمهکاغذی بیشترین نسبت طولیR/S و وزنی R/Sبه ترتیب برای پیش تیمار با کاربرد نیترات پتاسیم با غلظت 5/0 درصد در 36 ( 37/2 گرم) و پرایم با KClبا غلظت 4 درصد در 12 ساعت (42/0گرم) بدست آمد و نیز کمترین نسبت طولی R/S در تیمار با پیش تیمارKCl با غلظت 2 درصد در 12 ساعت (41/1 گرم) بود.
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و g: کمترین مقدار
شکل 4- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر نسبت طولی (R/S) بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی
نسبت وزن تر و خشک ریشهچه به ساقهچه (R/S)
نسبت وزن تر و خشک ریشهچه به ساقهچه (R/S) از نظر آماری تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت (جدول1). حداکثر و حداقل نسبت وزن تر R/S تحت رقم norma و ergon نتیجه شد و همچنین بیشترین و کمترین آن با پیش تیمار توسط آب خالص و PEG با غلظت پنج و 10 درصد حاصل گردید (جدول2). حداکثر و حداقل نسبت وزن تر R/S تحت اثرات متقابل رقم × پرایمینگ با KCl در غلظت های پنج و 10 درصد تحت رقم های ergon و norma به ترتیب برابر 57/2، 420/2 و 320/0 بدست آمد (شکل 5).
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و d: کمترین مقدار
شکل 5- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر نسبت وزن خشک (R/S) بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.
طبق جدول 1 نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه (R/S) تنها تحت تأثیر پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد اثر معنی داری از نظر آماری داشته است. حداکثر و حداقل نسبت وزن خشک R/S با پیش تیمار توسط KCl و PEG با غلظت های 10 و پنج درصد به ترتیب برابر 30/2 و 700/0 نتیجه شد (جدول2). یکی از دلایل عمدهُ که میتواند کاهش وزن خشک ساقهچه را در پتانسیلهای بالا توجیه کند تحریک موادغذایی و انتقال آنها از لپههای به محور رویانی است. قابل ذکر است عواملی که سرعت رشد محور رویانی را تحت تأثیر قرار میدهند میتوانند بر تحرک موادغذایی و انتقال آنها از لپهها به محور رویانی تأثیر بگذارند (باقری و همکاران 1379).
تعداد جوانه عادی و تعداد کل بذر جوانه زده
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تعداد جوانه عادی از نظر آماری تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت (جدول1). بیشترین و کمترین تعداد جوانهزنی تحت رقم های ravista و norma به ترتیب برابر 23 و 7 عدد بود، همچنین بیشترین تعداد جوانه عادی با پیش تیمار توسط آب خالص برابر با 24 عدد حاصل شد (جدول2). حداکثر و حداقل جوانه عادی تحت اثرات دو عاملی رقم و پرایمینگ بوسیله PEG، KCl، PEG با غلظت های 10 درصد و آب خالص تحت رقمهای norma و ergon حاصل گردید (شکل6). تعداد کل بذر جوانه زذه از نظر آماری تحت تأثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم × پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد تفاوت معنیداری را نشان داد (جدول1). بیشترین و کمترین تعداد کل بذر جوانه زده تحت رقم های ravista و norma (به ترتیب 24 و11 عدد) و همچنین حداکثر و حداقل آن با پیش تیمار PEG وKCl با غلظت های پنج و10 درصد (به ترتیب 24 و17 عدد) بدست آمد (جدول2). کمترین تعداد کل بذر جوانه زده تحت اثرات متقابل رقم × پرایمینگ به ترتیب با پیش تیمار توسط PEG با غلظت 10 درصد وآب خالص حاصل شد (شکل7). کلهر (1388) بیان داشت که حداکثر تعداد جوانه عادی با مصرف PEG در غلظت پنج درصد در 12 ساعت (66/43 جوانه) و حداقل آن در شرایط KNO3 در غلظت 1 درصد در 36 ساعت حاصل شد که برابر (25 جوانه غیرعادی) بوده است.
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و f: کمترین مقدار
شکل 6- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر تعداد جوانه عادی بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و d: کمترین مقدار
شکل 7- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر تعداد کل بذر جوانهزده بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.
سرعت و درصد جوانهزنی
سرعت جوانهزنی تحت تأثیر رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد اختلاف آماری را نشان داد (جدول1). بیشترین جوانهزنی در رقم ergon (100/7 تعداد بذر جوانه زده در روز) و کمترین آن در رقم norma ( 710/3 تعداد بذر جوانه زده در روز) مشاهده شد. حداکثر و حداقل سرعت جوانهزنی با PEG در غلظتهای پنج و10 درصد به ترتیب برابر 60/10 و 450/5 تعداد بذر جوانه زده در روز بود (جدول2). همانطور که در جدول 1 مشاهده می شود درصد جوانهزنی از نظر آماری تحت تاثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد تفاوت معنیداری را نشان داد. همچنین بیشترین درصد جوانهزنی تحت رقم ravista (57/96 درصد) و کمترین آن تحت رقم norma (44 درصد) و همچنین حداقل آن با پیش تیمار توسط KCl با غلظت (68 درصد) حاصل شد (جدول2). کمترین درصد جوانهزنی تحت اثرات دوعاملی رقم و پرایمینگ به ترتیب با پیش تیمار توسط PEG با غلظت 10 درصد و آب خالص تحت رقم ergon (به ترتیب برابر 36 و 32 درصد) حاصل گردید (شکل8). چونوسکی و کوم(1997)گزارش کردند که پرایمینگ بذور آفتابگردان با KCl به مدت 3 الی 5 روز باعث افزایش سرعت جوانهزنی و بهبود رشد گیاهچه
میشود. آنها همچنین علت این واکنش را افزایش در فعالیتهای تنفسی، تولید ATP، تحریک فعالیت RNA و پروتئین سازی در بذور پرایم شده بیان نمودند. خواجه حسینی و همکاران(2003)بیان کردند که کلرید سدیم بیشتر از پلیتیلنگلایکول سبب کاهش سرعت
جوانهزنی در بذر سویا میشود. باسرا و همکاران (2003) و افضل و همکاران (2006) برای گیاه کلزا نشان دادند که سرعتجوانهزنی در پاسخ به پرایمینگ افزایش مییابند. پرایمینگ بذور باعث بهبود در سرعت جوانهزنی و یکنواختی جوانهزنی و کاهش حساسیت بذور به عوامل محیطی میگردد. استقرار سریعتر، بنیه بالاتر، توسعه سریعتر، گلدهی زودتر و عملکرد بالاتر از پیامدهای پرایمینگ بذور میباشد (هاریس 2005).
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و d: کمترین مقدار
شکل 8- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر درصد جوانهزنی بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.
وزن تر ریشه چه و ساقه چه
تأثیر پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ وزن تر ریشهچه از نظر آماری در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت (جدول1). بیشترین وزن تر ریشه چه با پیش تیمار توسط آب خالص و KCl با غلظت 10 درصد حاصل شد (جدول2). بیشترین وزن تر ریشه چه تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با PEG با غلظت پنج درصد تحت رقم ergon بدست آمد (شکل9). همانطوری که در جدول تجزیه واریانس مشهود می باشد، وزن تر ساقهچه از نظر آماری تحت تاثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در سطح احتمال پنج و 1 درصد اختلاف معنی داری داشت (جدول1). بیشترین وزن تر ساقهچه تحت رقم ravista و همچنین با پیش تیمار KCl با غلظت 10 درصد حاصل شد (جدول2). حداکثر و حداقل وزن تر ساقهچه تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با PEG ، آب خالص، PEG و KNO3 در غلظت های پنج ، 10و پنج درصد تحت رقم های ergon و ravista بدست آمد (شکل 10).
پرایمینگ بذر بر رشد محور جنینی و نموگیاهچه تأثیر گذاشته و میزان این تغییرات براساس گونهها و شرایط پرایمینگ متفاوت است. اختلاف در رشد ریشه چه و ساقهچه بین بذور پرایم شده و پرایم نشده در شرایط نامناسب محیطی بیشتر آشکار میگردد
(ایستا، 2008). افزایش رشد ریشهچه و ساقهچه در بذور پیاز پرایم شده را نتیجه گرفتند (باسرا و همکاران2006). کاراکی (1998) افزایش وزن تر و طول ریشه و ساقهچه (گندم و جو) را بر پرایمینگ گزارش کردند.جت و همکاران (1996) در ارزیابی بذور کلم برالکی به افزایش رشد ریشهچه در اثر پرایمینگ اشاره داشتند.هاریس(2005)اظهار داشتند که سریع جوانهزدن
میتواند تولید سیستم ریشهای عمیقی نموده قبل از آن که لایه های فوقانی خشک شود و جوانهزنی آهسته سبب عدم یکنواختی رشد گیاهچه در مزرعه شود. کلهر (1388) بیان کرد در زیره سیاه حداکثر وزنتر ریشهچه مربوط به تیمار KNO3 با غلظت 5 درصد در 36 ساعت (33/94 میلیگرم) و حداقل آن مربوط به پیش تیمار PEG با غلظت 10 درصد در 12 ساعت (67/46 میلی گرم) است. همچنین میزان وزنتر ساقهچه مربوط به پیش تیمار با KNO3 با غلظت 1 درصد در 12 ساعت و KNO3 با غلظت 5 درصد در 24 ساعت (به ترتیب برابر 176 و 5/175 میلیگرم) میباشد. کمترین وزن تر
ساقهچه برای تیمارهای KCl با غلظت 1 درصد و شاهد (به ترتیب 7/131 و 7/129 میلیگرم) میباشد.
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و d: کمترین مقدار
شکل 9- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر وزن تر ریشه چه بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و e: کمترین مقدار
شکل 10- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر وزن تر ساقه چه بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی.
شاخص ویگور یک و دو
شاخص ویگور یک تحت تاثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت (جدول1). بیشترین شاخص ویگور یک مربوط به رقم ergon (121/1) و کمترین آن برای رقم norma (7/192) و همچنین بیشترین آن با پیش تیمار توسط PEG با غلظت 10 درصد (93/13) بدست آمد (جدول2). حداکثر و حداقل شاخص ویگوریک تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ به ترتیب در غلظتهای 10 و پنج درصد بوسیله PEG و KCl در رقمهای ravista ،norma و ergon بدست آمد (شکل 11).
همانطور که در جدول 1 مشاهده می شود شاخص ویگوردو از نظر آماری تحت تاثیر رقم، پرایمینگ و اثرات متقابل رقم × پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت. حداکثر شاخص ویگوردو (800/6) با پیش تیمار توسط KCl بدست آمد (جدول2). همچنین بیشترین شاخص ویگور دو تحت اثرات متقابل رقم و پرایمینگ با PEG در غلظت پنج درصد در رقم ergon برابر 120/9 حاصل گردید (شکل12).
آرتولا و همکاران (2003) نیز به اثر مثبت هیدروپرایمینگ بر روی ویگوریته بذر لوتوس اشاره کردند. برای میزان جوانهزنی استاندارد، سرعت
جوانهزنی، طول گیاهچه و شاخص ویگور یک و دو بهترین تیمار اسموپرایمینگ پتانسیل 8- و مدت زمان 12 ساعت بود، نتایج قابل قبولی را ارائه میدهد و از نظر اقتصادی و هزینه وقت و نیروی انسانی نسبت به دیگر ترکیبات تیماری که نتایج مشابهی را میدهند، برای سویا مقرون به صرفه و قابل توصییه است. احتمالاً غلظتها و مدت زمانهای بیشتر سبب مسمومیت یا تولید مواد سمی در بذر میشوند. دورنبوس و کاسوم (1979) در تحقیقات خود نشان دادند که کاهش قابلیت جوانهزنی و بنیه بذور سورگوم به علت وقوع تنش در طی پرشدن دانهها میباشد.خدابنده و جلیلیان(1997)نیز طی بررسی اثرات تنش بر گیاهسویا مشاهده کردند که تنش در مرحله رشد زایشی اگرچه بر درصد جوانهزنی بذور اثر معنیداری نداشت ولیکن موجب کاهش بنیه بذور گردید. با این وجود به نظر میرسد نبود شرایط آب و هوایی مشابه در مناطق مختلف در طی دوره نمو بذور، عدم وجود سطح رسیدگی یکسان در بذور مورد آزمایش منجر به مشاهده نتایج متفاوت در این قبیل آزمایشات گردیده است.
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و i: کمترین مقدار
شکل 11- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر شاخص ویگور یک بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی
PEG: پلیاتیلنگلایکول،KCl: کلرید پتاسیم،Water: آب، Control: شاهد، V1: ergon،V2: norma، V3:ravista ، a: بیشترین مقدار و e: کمترین مقدار
شکل 12- تأثیر سطوح مختلف رقم × پرایمینگ بر شاخص ویگور دو بذر پرایمینگ شده سه رقم گوجه فرنگی
نتیجهگیری
نتایج تحقیق حاضر نشان داد که پرایمینگ باعث بهبود شاخصهای جوانه زنی بذر ارقام گوجه فرنگی میشود. پرایمینگ باعث افزایش سرعت جوانهزنی بذرهای گوجه فرنگی گردید، به عبارت دیگر، جوانه زنی بذرهای تیمار شده زودتر آغاز شده و بذرها سریعتر استقرار یافته و زودتر از خاک خارج شده و مدت زمان کمتری در معرض آفات و پاتوژنهای خاکزی قرار خواهد گرفت. نظر به اینکه بذرهای پرایمینگ شده سرعت جوانهزنی بیشتری دارند در یک زمان ماده خشک بیشتری تولید میکند. از آن جا که این روش از پرایمینگ ساده، ارزان و نیاز به مواد شیمیایی نمیباشد بنابراین میتوان این روش را به کشاورزان پیشنهاد کرد تا بتوانند درصد و یکنواختی بیشتری از سبزشدن این گیاه را داشته باشند. در این تحقیق بهترین رقم ergon و بهترین محلول پرایمینگ با پیش تیمارکردن توسط PEG در غلظت 10 درصد پیشنهاد می گردد.
)