نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه علوم کشاورزی، دانشگاه فنی و حرفه‌ای، تهران، ایران
2 عضو باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان دانشگاه آزاد اسلامی
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Abstract
Objective: This research was conducted to evaluate the effect of weed interference and non-interference in different densities of alfalfa on yield, nutritional value and some morphological traits of alfalfa as a forage crop.
Materials and Methods:The experiment was performed as factorial and based on a randomized complete block design with three replications in two cuttings during 2018-2019 crop years. The experimental treatments were weed interference and non-interference in two levels (hand weeding and non-hand weeding) and plant density in four levels (20, 40, 60 and 80 stems per square meter).
Results:Weeds identified in this Alfalfa field included: Carthamus tinctorius, Centaurea cyanus, Ceratocephalus falcatus, Convolvulus arvensis, Cuscuta sp., Cynodon dactylon, Descurainia sophia, Euphorbia maculate, Poa bulbous, Hordeum morinim, Lactuca scariola, Rumex acetosella, Salvia sclarea, Sisymbrium irio, Sorghum halepense, Taraxacum officinalis, Tragopogon graminifolius, Vaccaria hispanica. The results of each harvest in the third year of established alfalfa showed that the presence of weeds caused a decrease in the quantity and quality of alfalfa forage plant.
Conclusion: The results obtained in two cuttings in the third year of established alfalfa showed that the weeds caused quantitative and qualitative reduction in alfalfa. Alfalfa in the second cutting had better growth compared to the first cutting, so that the plant produced the highest fresh and dry yield in the second cutting. Weed non-interference increased the levels of superior morphological traits of alfalfa, such as fresh and dry yield, plant height, and number of leaves per plant, number of main-stem nodes, leaf area and percentage of vegetation cover as well as increased the nutritional value of alfalfa in terms of nutrient elements, proteins and factors such as ADF, Ash, CF, NDF.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
یونجه بعنوان گیاه علوفهای با بیشترین سطح زیر کشت در جهان (لانینی و همکاران 1991 و 1999) و بیشترین سطح کشت در ایران (رئوفی و گیتی 2015) و نیز ماده اولیه در تامین علوفه برای تغذیه حیوانات اهلی و دام و نیز تامین مواد پروتئینی و لبنی از اهمیت ویژه ای برخوردار است (آرگت و همکاران 1998). بیش از 25% وزن خشک یونجه را الیاف تشکیل میدهد (میقانی و همکاران 2011). در ایران به تولید گیاهان علوفهای توجه کمتری صورت گرفته است (خانجانی و سلیمانیپری 2005). از چالش های تولید یونجه، وجود علفهای هرز میباشد (میقانی و همکاران 2011). علفهای هرز به طور مستقیم برای کسب نور، مواد غذایی و رطوبت خاک با گیاه اصلی رقابت کرده و سبب کاهش عملکرد آن می شوند (ویلسون 1997 و 1981). علفهایهرز در یونجه علاوه بر رقابت با آن، سبب کاهش کمی و کیفی یونجه و افت 33 تا 60 درصدی قیمت آن میشود (خانجانی و سلیمانی پری 2005 و خانجانی 2000). علاوه بر آن، تداخل علفهای هرز با یونجه، سبب کاهش تراکم یونجه میشود (بکر و همکاران 1988). بیشترین خسارت علفهایهرز در یونجه مربوط به چین اول است (زند و همکاران 2010). البته وجود علفهای هرز در بسیاری از مناطق مانند منطقه همدان در همه چین ها ایجاد خسارت می کند (رئوفی و همکاران 2014 و 2016). مرحله رشد یونجه نیز مهم ترین عامل موثر بر ترکیب و ارزش غذایی علوفه محسوب می شود. با ازدیاد سن گیاه، میزان احتیاج آن به بافتهای ساختمانی افزایش یافته و در نتیجه مقدار کربوهیدراتهای ساختمانی اصلی (مانند سلولز و همی سلولز) و لیگنین زیادتر میگردد (AOAC, 1990). با افزایش سن گیاه از مقدار پروتئین آن کاسته میشود؛ بنابراین رابطه معکوسی بین مقدار پروتئین و الیاف در یک گونه گیاه وجود دارد (جانمحمدی و همکاران 2013). همچنین با افزایش سن گیاه، میزان عناصر معدنی موجود در آن کاهش می یابد و شاهد کاهش پتاسیم، کلسیم و فسفر و سایر عناصر کم مصرف خواهیم بود که به موازات کاهش کل خاکستر علوفه صورت میگیرد (قربانی و خسروینیا 2012) و (کلمز و چورچ 2009). برای کنترل علف های هرز در مزارع یونجه شش علفکش توصیه شده است (زند و همکاران 2008). متاسفانه عدم توجه کافی به بحث علفهای هرز در گیاهان علوفهای سبب بروز آسیب های جدی در محصول یونجه خواهد شد. بردلی و همکاران (2011) و ویلسون و بورگر (2009)، گزارش دادهاند که تداخل علفهای هرز با گیاه یونجه، سبب کاهش چشمگیر تراکم آن خواهد شد. علاوه بر خسارت های کمی (رئوفی و گیتی 2015) شاهد کاهش ارزش غذایی علوفه برای تعلیف دامها نیز خواهیم بود که متاسفانه توجه کافی به این موضوع صورت نگرفته است. لذا در این پژوهش، علاوه بر مطالعه اثرات تداخل علفهای هرز بر یونجه، خصوصیاتی نظیر عملکرد تر و عملکرد خشک، میزان خاکستر، ارتفاع گیاه، تعداد برگ در بوته، تعداد گره در ساقه اصلی گیاه، مساحت برگ و درصد پوشش، عناصر موجود در یونجه نیز برای سنجش ارزش غذایی یونجه، مورد مطالعه قرار گرفته است.
مواد و روشها
این تحقیق در دو سال زراعی 1397 و 1398 در مزرعهای واقع در کیلومتر 7 جاده همدان – تهران در عرض جغرافیایی 34 درجه و 51 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 48 درجه و 32 دقیقه شرقی بصورت فاکتوریل با طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عوامل آزمایش شامل تداخل و عدم تداخل علفهای هرز در دو سطح (وجین دستی علفهای هرز و عدم وجین دستی) و تراکم در چهار سطح (20، 40، 60 و 80 ساقه در متر مربع) در نظر گرفته شد. از آنجائیکه یونجه، یک گیاه علوفهای است و امکان انتقال از بستر دیگر به زمین اصلی مقدور نیست، فلذا پس از رشد یونجه، برای تعیین تراکمهای مورد نظر پژوهش، با استفاده از قیچی باغبانی، تعداد ساقههای مورد نظر در واحد سطح برای تیمارهای آزمایشی، تعیین گردید. یونجه رقم همدانی در هفته نخست مهرماه سال 1394، کشت گردید که جهت انجام پژوهش در سال سوم رشدی تراکم های مورد نظر اعمال گردید. نظر به اینکه کلیه نمونه برداریها و طرح پژوهش در سال سوم رشدی اجراء گردید، در نتیجه با رشد یونجه در ابتدای سال و در هفته اول اردیبهشت ماه و قبل از مرحله گلدهی، تراکم ساقه مورد نیاز در واحد سطح، توسط قیچی باغبانی به تعداد مشخص شده در طرح، اعمال شد. هر کرت شامل ده ردیف با فاصله 25 سانتیمتر و به طول 4 متر ایجاد گردید. فاصله بین هر دو کرت، 60 سانتیمتر و فاصله هر دو بلوک 130 سانتیمتر در نظر گرفته شد. برای ارزیابی صحیح، قبل از اجرای تیمارها و همزمان با مشخص کردن کرت و بلوکها، نسبت به نصب کوآدرات ثابت به تعداد سه عدد به مساحت هر کدام یک متر مربع در هر کرت اقدام شد. صفات مورد بررسی در طول اجرای پژوهش به شرح زیر بود: عملکرد تر و خشک، ارتفاع گیاه، تعداد برگ در بوته، تعداد گره در ساقه اصلی گیاه، مساحت برگ و درصد پوشش(توسط چهار چوبی که به 100 بخش مساوی تقسیم شده بود اندازه گیری شد) ، عناصر معدنی (کلسیم، فسفر، سدیم، پتاسیم و منیزیم)، پروتئین و فاکتورهای ADF (دیواره سلولی منهای همی سلولز)، NDF (محتویات دیواره سلولی)، Ash (خاکستر) CF (فیبر خام)، در مرحله 40 درصد گلدهی یونجه. در منطقه مورد مطالعه بیشترین راندمان هر چین، بلحاظ تولید علوفه، در مرحله 40 درصد گلدهی حاصل میشود. رئوفی و گیتی (2015) نیز بیان داشتند که حداکثر راندمان یونجه تولیدی در هر چین در مرحله 40 درصد گلدهی خواهد بود. در تیمار عدم تداخل، علفهای هرز تا آخرین نمونه برداری بصورت دستی وجین شدند. در تیمارهای بدون کنترل علفهای هرز، کلیه علفهای هرز تا پایان نمونه برداری در کنار گیاه یونجه بدون هیچگونه کنترلی، باقی ماندند. برای افزایش دقت در کنترل علفهای هرز، بطور میانگین هر سه روز یکبار نسبت به وجین دستی علفهای هرز اقدام شد، همچنین تراکم یونجه نیز مورد بررسی قرار گرفت و در صورت رشد ساقه فرعی بیشتر از حد تراکم، با حذف ساقههای رشد یافته، تراکم حفظ گردید. بطور متوسط حدود هر 3 الی 6 روز یکبار و تقریبا پس از هر بار وجین دستی، برای جلوگیری از پژمردگی مزرعه، آبیاری در دستور کار قرار گرفت. نمونه برداری برای بررسی صفات بیان شده در دو چین اول و دوم صورت گرفت و در هر چین، با 40 درصد گلدهی مزرعه و رسیدن یونجه به راندمان مطلوب، نمونه برداری گیاه از سطح خاک توسط کوآدراتهای ثابت (با رعایت 50 سانتیمتر از دو طرف هر کرت بعنوان حاشیه) انجام پذیرفت. برداشت چین اول، در هفته دوم خرداد ماه و چین دوم در هفته سوم تیر ماه صورت گرفت. نمونه های برداشت شده از هر کرت بصورت تر توزین شد و مساحت آن توسط دستگاه اندازه گیری سطح برگ تعیین گردید. سپس نمونه ها به مدت 48 ساعت در آون در دمای 74 درجه سانتیگراد قرار گرفتند و برای محاسبه وزن خشک، توزین شدند. سپس برای تهیه نمونه آزمایشگاهی، به تفکیک تیمارها، ابتدا علوفه خشک به قطعات کوچکتر تقسیم شد و سپس با آسیاب درشت، آسیاب شد. به منظور تجزیه شیمیایی نمونه های بدست آمده، در ابتدا نمونهها، به قطعات کوچکتر خرد شد و سپس با آسیاب دارای الک شماره چهار، مجددا آسیاب شد و سپس مقدار حدود 300 گرم نمونه برداشت شده در آسیاب آزمایشگاهی با توری یک میلیمتری، مجدد آسیاب شد و سپس در یک مخلوط کن بمدت 7 تا 10 دقیقه قرار گرفتند. تعیین خاکستر خام، عصاره اتری و الیاف خام طبق پروتکل مربوطه (AOAC, 1990)، پروتئین خام توسط دستگاه میکروکجدال و دیواره سلولی منهای همی سلولز (ADF) با استفاده از دستگاه فیبرتک انجام شد (گوارینگ و ونسوست 1970). NDF نیز با استفاده از روش ونسوست و همکاران (1991) انجام گرفت.
همچنین سنجش عناصر معدنی (کلسیم، فسفر، سدیم، پتاسیم و منیزیم)، طبق روشهای استاندارد تجزیه مواد معدنی در گیاهان صورت گرفت (Waking et al., 1989). دادههای حاصله از نمونهبرداریها از هر دو چین بصورت فاکتوریل بر مبنای بلوکهای کامل تصادفی و داده های به دست آمده از یکسال، بصورت اسپیلت پلات در زمان توسط نرم افزار SAS آنالیز و مقایسه میانگین ها توسط آزمون LSD انجام شد.
نتایج و بحث
مشخصات اقلیمی منطقه مورد پژوهش طرح، بدین شرح بود: سال 1397 سال 1398
|
میزان نزولات سالانه منطقه (میلی متر) |
4/304 |
2/305 |
|
میانگین حداکثر مطلق سالانه دما (درجه سانتیگراد) |
8/39 |
6/39 |
|
میانگین سالانه متوسط حداکثر دما (درجه سانتیگراد) |
9/19 |
1/20 |
|
متوسط سالیانه تعداد روزهای یخبندان (روز) |
7/111 |
1/112 |
|
متوسط سالیانه حداقل مطلق دما (درجه سانتیگراد) |
1/31- |
3/31- |
|
میانگین سالیانه متوسط حداقل دما |
2/4 |
1/4 |
|
متوسط رطوبت نسبی ده سال گذشته |
8/48 |
8/48 |
|
حداکثر بارش 24 ساعته طی ده سال گذشته (میلیمتر) |
9/43 |
9/43 |
|
متوسط سالیانه تعداد روزهای بارانی طی ده سال گذشته (روز) |
2/67 |
2/67 |
قبل از انجام پژوهش، از پنج نقطه مزرعه مورد نظر به عمق 30 - 20 سانتی متر به مقدار حدود 500 گرم نمونه خاک برداشته شد و در درون سطل مخلوط گردید که از این مقدار حدود 30 گرم خاک مخلوط شده جهت تجزیه خاک به آزمایشگاه، بخش خاک و آب منتقل شد. نتایج آزمون خاک بدین شرح بود:
|
بافت خاک |
شن (%) |
سیلت (%) |
رس % |
پتاس قابل جذب (ppm) |
فسفر قابل جذب (ppm) |
کربن آلی خاک (%) |
مواد خنثی کننده (%) |
PH |
هدایت الکتریکی dS.m-1 |
عمق نمونه برداری (cm) |
|
سیلتی لومی |
33 |
40 |
27 |
332.9 |
26.4 |
0.58 |
9.5 |
7.6 |
0.298 |
30 |
با توجه به مطالعات مزرعه ای قبلی، علفهای هرز در یونجه های مستقر سه سال به بالا ایجاد خسارت بیشتری میکند و به همین دلیل سال سوم رشدی در دستور کار مطالعه و پژوهش قرار گرفت. در بررسی دو چین یونجه مستقر سه ساله، علفهای هرز زیر مشاهده و شناسایی شد که میزان پراکنش و اهمیت آنها مطابق موارد زیر است که با نتایج خانجانی و سلیمانی پری (2005) و رئوفی و گیتی (2016) مطابقت دارد.
|
نام علمی |
خانواده |
نام مصطلح فارسی |
نام مصطلح انگلیسی |
|
Carthamus spp. |
compositae |
گلرنگ وحشی |
Safflower |
|
Centaurea spp. |
compositae |
گل گندم |
Cornflower |
|
Ceratocephalus falcatus |
Ranunculaceae |
شاخ برسر |
_ |
|
Convolvalus arvensis L. |
Convolvulaceae |
پیچک صحرای |
Field dind weed |
|
Cuscuta spp. |
cuscutacae |
سس |
Small seed doder |
|
Cynodon doctylon |
Gramineae |
مرغ |
Bermuda grass |
|
Descarainia Sophia L. |
Cruciferae |
خاکشیر |
Hedge mustard |
|
Euphorbia spp. |
Euphorbiaceae |
فرفیون |
Sun spurge |
|
Hordeum bulbosum L. |
Gramineae |
جو پیازدار |
_ |
|
Hordeum murinam L. |
Gramineae |
جو موشک |
Mouse barley |
|
Lactuca spp. |
Compositae |
گاو چاق کن |
Prickleylettuce |
|
Rumex crispus L. |
Rosaceae |
ترشک |
_ |
|
Salvia nemorosa |
Labiatae |
مریم گلی |
Violet sage |
|
Sismbrium irio L. |
Cruciferae |
خاکشیر تلخ |
London rocket |
|
Sorghum halepense L. |
Gramineae |
قیاق |
Johnson grass |
|
Taraxacum officinale |
Compositae |
گل قاصد |
_ |
|
Tragopogon spp. |
Compositae |
شنگ |
_ |
|
Vaccaria pyramidata Medic |
Caryophyllaceae |
جغجغک |
_ |
وزن تر
نتایج نشان داد که اثر عدم تداخل علفهای هرز و تراکم بوته بر عملکرد تر (وزنتر) گیاه در هر دو چین در سطح 1% معنیدار بود (جدول 1و 3). طبق جدول (7)، مشاهده شد که عدم تداخل علفهای هرز (وجین دستی) تاثیر قابل ملاحظه ای بر وزن تر یونجه داشت. با افزایش تراکم بوته، میزان عملکرد تر روندی افزایشی داشت بطوریکه در تراکم 80 ساقه در متر مربع، بیشترین وزن تر یونجه مشاهده شد (جدول 9). نتایج تجزیه مرکب عدم تداخل علفهای هرز و تراکم بوته در هر دو چین روی وزن تر یونجه (جدول 5)، نشان داد که چین دارای اثر معنی داری در سطح 1% بود. بطور کلی افزایش تعداد بوته در واحد سطح، ارتباط مستقیمی با وزن تر داشت. رعایت تراکم مناسب گیاه زراعی سبب خواهد شد که در رقابت با علفهای هرز موفق تر عمل نماید (کوچکی و همکاران 2006). در این رابطه گیتی و همکاران (2013) اظهار داشتند که با افرایش تراکم یونجه در واحد سطح، افزایش وزن تر گیاه رخ میدهد. عدم تداخل علفهای هرز، سبب شد تا فضای بیشتری برای رشد و گسترش یونجه فراهم شود، در نتیجه گیاه توانست به وزن تر بالاتری برسد؛ زیرا وجود علفهای هرز، سبب رقابت بر سر منابع شده و به تبع آن سبب کاهش رشد گیاه یونجه میگردد. رئوفی و همکاران (2013 و 2014)، اظهار داشتند که علفهای هرز سبب رقابت با یونجه شده و سبب کاهش وزن تر آنها خواهند شد. همچین طیف وسیعی از علفهای هرز در مزرعه دیده شد که این موضوع سبب گردید تا با جذب منابع و در برخی موارد سایه اندازی بر روی یونجه، مانعی برای رشد مناسب آن شود. این واقعیت که با افزایش تعداد علفهرز، تلفات عملکرد افزایش مییابد، امری بدیهی است (راشد محصل و همکاران 2007). رابطه راندمان وزنی گیاه یونجه با تراکم بسیار مشهود بود. در تراکمهای بالاتر، گیاه یونجه در رقابت با علفهای هرز به مراتب موفقتر بود. عدم تداخل علفهای هرز، فضا را برای رشد یونجه فراهم نمود که با رشد مطلوب آن همراه بود. بطور کلی در شرایط عدم تداخل علفهای هرز، یونجه توانست از منابع و شرایط به نحو بهتری استفاده نماید و سبب شد که با ایجاد کانوپی بیشتر، وزن تر نیز افزایش یابد.
جدول 1- تجزیه واریانس عدم تداخل علفهای هرز و تراکم کشا بر برخی خصوصیات مورفولوژیک گیاه یونجه در چین اول
|
منابع |
|
|
|
میانگین |
مربعات |
|
|
|
|
تغییر |
درجه آزادی |
وزن تر |
وزن خشک |
ارتفاع ساقه |
تعداد گره در ساقه اصلی |
تعداد برگ در ساقه اصلی |
سطح برگ |
درصد پوشش سبز |
|
تکرار |
2 |
**6442519 |
ns 620951 |
ns 33.5 |
ns 2.8 |
ns 223 |
ns 73288 |
*418.7 |
|
وجین دستی علفهای هرز |
1 |
**9508908 |
**6107314 |
ns 4.8 |
ns 4.9 |
ns 401 |
*1358088 |
*202.6 |
|
تراکم بوته |
3 |
**3200099 |
**347958 |
ns 12.1 |
ns 2.4 |
*1122 |
ns 16911.3 |
*195.6 |
|
وجیندستیعلفهایهرز×تراکمبوته |
3 |
ns 186489 |
ns 23331 |
ns 2.6 |
ns 6.1 |
ns 36 |
ns 199.3 |
ns 1.66 |
|
خطای آزمایش |
14 |
424776 |
51441 |
2.8 |
2.6 |
77 |
249898 |
3.6 |
|
ضریب تغییرات(%) |
|
26.1 |
27.2 |
9.4 |
7.6 |
9.8 |
22.7 |
8.5 |
ns، * و **به ترتیب غیر معنی دار، معنی دار در سطح 5 و 1 درصد می باشد.
جدول 2- تجزیه واریانس عدم تداخل علفهای هرز و تراکم کشت بر ارزش غذایی گیاه یونجه در چین اول
|
منابع |
|
|
میانگین |
مربعات |
|
|
|
تغییر |
درجه آزادی |
پروتئین خام |
ADF |
Ash |
CF |
NDF |
|
تکرار |
2 |
*149.6 |
*88.6 |
ns 39.6 |
*63.5 |
*79.4 |
|
وجین دستی علفهای هرز |
1 |
*76.1 |
*45.3 |
*591.6 |
*33.1 |
*39.3 |
|
تراکم بوته |
3 |
**71.3 |
**44.5 |
*121.9 |
**29.9 |
**37.5 |
|
وجیندستیعلفهایهرز×تراکمبوته |
3 |
ns 0.54 |
ns 0.4 |
ns 7.8 |
ns 0.33 |
ns 0.31 |
|
خطای آزمایش |
14 |
2.5 |
2.9 |
33.5 |
2.1 |
2.9 |
|
ضریب تغییرات(%) |
|
6.7 |
6.6 |
32.4 |
6.1 |
7.8 |
ns، * و **به ترتیب غیر معنی دار، معنی دار در سطح 5 و 1 درصد می باشد.
وزن خشک
نتایج حاصل از عملکرد وزن خشک، منطبق بر عملکرد وزن تر بود. در چین اول و دوم، وزن خشک تحت تاثیر عدم تداخل علفهای هرز و تراکم بوته قرار گرفت (جدول 1و3). عدم تداخل علفهای هرز بطور قابل ملاحظهای سبب افزایش وزن خشک یونجه شد و توانست تاثیر مستقیمی بر عملکرد خشک آن داشته باشد. بطور کلی با افزایش تراکم، وزن خشک علوفه، افزایش یافت، لکن بین تراکم 40 و 60 ساقه در مترمربع، اختلاف معنیداری مشاهده نشد (جدول 9)، اگر چه همچنان روند افزایشی بود. افزایش تراکم در واحد سطح، ارتباط مستقیمی با وزن خشک داشت و بیشترین عملکرد وزن خشک در تراکم 80 ساقه در مترمربع حاصل شد، لذا تعیین تراکم کاشت مناسب بسیار حائز توجه است. اهمیت تعیین تراکم مناسب کاشت یونجه (رئوفی و گیتی، 2015) و سایر گیاهان زراعی به کررات از سوی محققین مورد توجه بوده است. نتایج حاصل از تجزیه مرکب داده ها نشان داد که وزن تر و وزن خشک تحت تاثیر چین، وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته قرار گرفت(جدول5). بطور کلی با کنترل علفهای هرز، فضا برای موفقیت گیاه علوفهای یونجه فراهم شد، زیرا بطور مطلوب تری توانست از منابع و شرایط به نفع خود بهره گرفته و بر علفهای هرز رجحان یابد.
جدول 3- تجزیه واریانس عدم تداخل علفهای هرز و تراکم کشت بر برخی خصوصیات مورفولوژیک گیاه یونجه در چین دوم
|
منابع |
|
|
|
میانگین |
مربعات |
|
|
|
|
تغییر |
درجه آزادی |
وزن تر |
وزن خشک |
ارتفاع ساقه |
تعداد گره در ساقه اصلی |
تعداد برگ در ساقه اصلی |
سطح برگ |
درصد پوشش سبز |
|
تکرار |
2 |
**11932481 |
**1399311.7 |
**61.6 |
ns 0.77 |
ns 388 |
ns 363373.5 |
**351.7 |
|
وجین دستی علفهای هرز |
1 |
**18819543 |
**737972.2 |
ns 47.71 |
*16.9 |
*3.9 |
**461246.3 |
**581.3 |
|
تراکم بوته |
3 |
**16886433 |
**688625.8 |
*17.2 |
ns 11.09 |
*811 |
ns 43991.9 |
*344 |
|
وجیندستیعلفهایهرز×تراکمبوته |
3 |
ns 269956.8 |
ns 12229.7 |
ns 6.9 |
*5.7 |
ns 309 |
ns 88291.1 |
ns 32 |
|
خطای آزمایش |
14 |
1176337.9 |
106532.5 |
29.1 |
14.1 |
332 |
17444 |
412 |
|
ضریب تغییرات(%) |
|
21.9 |
22.9 |
25.6 |
17.5 |
15.3 |
24.1 |
6.3 |
ns، * و **به ترتیب غیر معنی دار، معنی دار در سطح 5 و 1 درصد می باشد.
جدول 4-تجزیه واریانس عدم تداخل علفهای هرز و تراکم کشت بر ارزش غذایی گیاه یونجه در چین دوم
|
منابع |
|
|
میانگین |
مربعات |
|
|
|
تغییر |
درجه آزادی |
پروتئین خام |
ADF |
Ash |
CF |
NDF |
|
تکرار |
2 |
**155.87 |
**93.3 |
*79.1 |
**66.5 |
**83.7 |
|
وجین دستی علفهای هرز |
1 |
ns 121.3 |
**154.6 |
**380.1 |
**99.4 |
**131.5 |
|
تراکم بوته |
3 |
*171.5 |
*88.1 |
*12.6 |
*61.9 |
*78.3 |
|
وجیندستیعلفهایهرز×تراکمبوته |
3 |
ns 1.4 |
ns 6.6 |
ns 12.3 |
ns 5.6 |
ns 5.7 |
|
خطای آزمایش |
14 |
3.1 |
3.7 |
22.7 |
2.2 |
3.6 |
|
ضریب تغییرات(%) |
|
5.7 |
6.8 |
37.7 |
6.6 |
6.7 |
ns، * و **به ترتیب غیر معنی دار، معنی دار در سطح 5 و 1 درصد می باشد.
ارتفاع و تعداد گره در ساقه اصلی
نتایج تجزیه واریانس وجین دستی علفهای هرز و تراکم بر ارتفاع گیاه یونجه نشان داد که غیر از تراکم بوته در چین اول که در سطح 5% اثر معنی داری بر این صفت داشت، مابقی دارای اثر معنی داری در هیچ کدام از دو چین نبودند (جدول 1 و 3). ارتفاع یونجه، در زمان حضور علفهای هرز در زمین، بیشتر حایز اهمیت خواهد بود بطوریکه اگر سرعت رشد علفهای هرز بیشتر از گیاه اصلی باشد، در نتیجه میتوانند بر گیاه اصلی تاثیر منفی داشته و با سایه اندازی و جذب عناصر غذایی از خاک، سبب کاهش رشد در گیاه اصلی شود. نتایج تجزیه مرکب وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته در هر دو چین روی ارتفاع یونجه، نشان داد که چین دارای اثر معنی داری در سطح 5% روی این
جدول 5-تجزیه مرکب وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته بر برخی صفات مورفولوژیک در هر دو چین یونجه
|
منابع |
|
|
|
میانگین |
مربعات |
|
|
|
|
تغییرات |
درجه آزادی |
وزن تر |
وزن خشک |
ارتفاع ساقه |
تعداد گره در ساقه اصلی |
تعداد برگ در ساقه اصلی |
سطح برگ |
درصد پوشش سبز |
|
تکرار |
2 |
**21115621 |
**10651445 |
ns 120.3 |
ns 3.1 |
ns 123.5 |
ns 432116 |
*799.1 |
|
(عدم تداخل) وجیندستیعلفهای هرز |
1 |
**38771824 |
**231176 |
ns 53.7 |
ns 1.66 |
ns 255.1 |
*7391912 |
*901.2 |
|
تراکم بوته |
3 |
**24009965 |
**1688651 |
ns 35.2 |
ns 9.76 |
*1956.2 |
ns 8598 |
*777.3 |
|
(عدم تداخل) وجیندستیعلفهایهرز×تراکمبوته |
3 |
ns 2598189 |
ns 48548 |
ns 6.7 |
ns 8.7 |
ns 95.5 |
ns 322145 |
ns 3.9 |
|
خطای آزمایش |
14 |
1377241 |
158836 |
27.9 |
6.3 |
178.3 |
481241 |
17.5 |
|
زمان (چین) |
1 |
**1176115 |
*6109619 |
*8491 |
*861.1 |
ns 889119.4 |
*409196 |
**2876 |
|
چین×تکرار |
2 |
ns 3461933 |
ns 87447 |
ns 5.4 |
ns 1.6 |
ns 5781.2 |
ns 889949 |
ns 69.8 |
|
چین× (عدم تداخل) وجیندستیعلفهای هرز |
1 |
ns 3199333 |
ns 287311 |
ns 14.9 |
ns 18.4 |
ns 177.2 |
ns 912881 |
ns 52.67 |
|
چین×تراکمبوته |
3 |
ns 612223 |
ns 118218 |
ns 2.9 |
ns 2.9 |
ns 160.7 |
ns 27901 |
*89.7 |
|
چین× (عدم تداخل) وجیندستیعلفهایهرز×تراکمبوته |
3 |
ns 377457 |
ns 6601 |
ns 4.6 |
ns 4.5 |
ns 291.9 |
ns 196812 |
ns 7.7 |
|
خطای آزمایش |
14 |
911581 |
128835 |
26.4 |
9.1 |
254.3 |
4744 |
25.2 |
|
ضریب تغییرات(%) |
|
24.6 |
25.7 |
17.3 |
13.8 |
7.8 |
13.3 |
8.9 |
ns، * و **به ترتیب غیر معنی دار، معنی دار در سطح 5 و 1 درصد می باشد.
صفت دارد و اثرات متقابل عدم تداخل علفهای هرز و تراکم بوته بر این صفت تاثیر معنیداری نداشتند (جدول 5). بطور کلی، وجود طیف وسیعی از علفهای هرز بصورت گسترده با عادات رشدی مختلف، سبب شد تا فضا برای موفقیت گیاه یونجه کاهش یابد. با برتری یافتن رشد علفهای هرز و ایجاد سایه اندازی و رقابت با یونجه، کاهش رشد یونجه حادث شد. تداخل علفهای هرز با یونجه، میتواند سبب کاهش چشمگیر ارتفاع آن شود. در چین اول اثر تراکم بوته بر تعداد گره در ساقه اصلی، غیر معنی دار ولی اثر عدم تداخل علفهای هرز و اثر متقابل آن با تراکم در سطح 5 درصد معنی دار گردید (جدول 1). اثر عدم تداخل علفهای هرز، تراکم بوته و اثر متقابل آنها بر تعداد گره در ساقه اصلی گیاه در چین دوم غیر معنی دار بود (جدول 3) و بطور کلی تعداد گره در ساقه اصلی در چین اول بیشتر از چین دوم بود. در این آزمایش در چین دوم، گیاه یونجه رشد مناسب تری نسبت به چین اول داشت؛ که دلیل آن کاهش چشمگیر علفهای هرز چین دوم بود. این نتایج با نتایج رئوفی و همکاران (2016) مبنی بر خسارت زا بودن علفهای هرز در چین اول مطابقت داشت.
تعداد برگ در ساقه و سطح برگ:
در چین اول اثر وجین دستی علف های هرز و نیز تراکم بوته به ترتیب در سطح 5 و 1 درصد بر تعداد برگ در بوته معنی دار گردید اما اثر متقابل آنها غیر معنی دار بود(جدول 1). در چین دوم اثر وجین دستی علف های هرز بر تعداد برگ در بوته غیر معنی دار اما اثر تراکم بوته بر این صفت در سطح 5 درصد معنی دار بود. اثر متقابل آنها بر تعداد برگ در بوته نیز غیر معنی دار شد (جدول 3). اثر وجین دستی علف های هرز بر سطح برگ در چین اول و دوم به ترتیب در سطح 1 و 5 درصد معنی دار اما اثر تراکم بر سطح برگ در هر دو چین غیر معنی دار بود. اثر متقابل وجین دستی علف های هرز و تراکم نیز در هر دو چین بر سطح برگ غیر معنی دار شد (جدول 1 و 3). با افزایش تراکم بوته نیز تعداد برگ در بوته کاهش یافت(جدول 9).
با کاهش تراکم، رقابت بین گیاهان کاهش یافته و تعداد برگ در ساقه افزایش می یابد. این نتایج با نتایج (دی لالوز و همکاران 2002) که بر کاهش تعداد برگ در تراکم بیشتر گیاهان تاکید دارد، مطابقت دارد. اگرچه در تراکم 80 ساقه در مترمربع، تعداد برگ ها نسبت به تراکم های پایین کمتر است ولی سطح برگ بیشتر بوده و درصد پوشش سبز هم که با آن رابطه مستقیم دارد بیشتر است. بالا بودن سرعت رشد و همچنین افزایش سریع تراکم علفهای هرز سبب میشود رقابت آنها با گیاه زراعی زودتر آغاز میشود (آکی و همکاران 1990). در این آزمایش نیز با افزایش تراکم یونجه، اگرچه تعداد برگها کاهش یافت، لکن به دلیل اینکه گیاه یونجه بطور مطلوبتری توانست از منابع و شرایط نسبت به علفهای هرز به نفع خود استفاده نماید، لذا سطح برگ خود را افزایش داده و از این طریق تعداد کمتر برگ را جبران نمود. مقایسه میانگین داده ها نشان داد که عدم تداخل علفهای هرز باعث افزایش معنی داری در سطح برگ یونجه گردید (جدول 7). نتایج تجزیه مرکب وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته در هر دو چین نشان داد که چین و وجیندستیعلفهای هرز دارای اثر معنی داری در سطح 5% بر سطح برگ بود (جدول 5). وجود طیف وسیعی از علفهای هرز (باریک برگ، پهن برگ و انگلی) سبب جذب عناصر غذایی خاک گردید و این موضوع سبب شد تا دسترسی یونجه به عناصر غذایی کاهش یابد. با کاهش یافتن دسترسی به این عناصر، رشد یونجه نیز محدود تر شد. این موضوع با بررسیهای (بازدیرف و همکاران 2004) مطابقت داشت. به دلیل سرعت اولیه ریشهای قوی و سریعی که علفهای هرز نسبت به یونجه داشتند موفق تر از گیاه اصلی عمل نمودند. از این رو در این آزمایش علف های هرز موجب کاهش سطح برگ گیاه یونجه گردید.
درصد پوشش سبز
در چین اول اثر عدم تداخل علف های هرز و تراکم بر درصد پوشش سبز در سطح 1 و 5 درصد و در چین دوم در سطح 5 و 1 درصد معنی دار شد. اثر متقابل عدم تداخل علفهای هرز و تراکم بوته در هر دو چین غیر معنی دار بود (جدول 1 و 3). جدول مقایسه میانگین نشان داد، درصد پوشش سبز در تیمار عدم تداخل علفهای هرز بیشتر از عدم وجین علفهای هرز یا همان عدم تداخل بوده (جدول7) و با افزایش تراکم کاشت نیز درصد پوشش سبز افزایش یافت (جدول 9). لایبمنو همکاران (2001) و بازدیرف و همکاران(2004) گزارش کردند در شرایطی که موقعیت به نفع گیاه زراعی (مانند عدم تداخل و وجین علف های هرز) باشد، راندمان و توسعه گیاه زراعی بسیار بیشتر از حالت رقابت با علف های هرز خواهد بود و پوشش سبز افزایش خواهد یافت. در این آزمایش عدم تداخل علفهای هرز طبق دستور وجین دستی، سبب رشد و توسعه بهتر گیاه علوفهای یونجه گردید و سبب شد تا کانوپی یونجه به نحو مطلوب تری تشکیل شود و وسعت بیشتری پیدا کند. تولیکف (1974) بیان نمود که با افزایش تراکم در واحد سطح شاهد افزایش پوشش سبز خواهیم بود.
درصد پروتئین خام (Crude Protein %)
یکی از مهمترین فاکتورهای مورد بررسی یونجه، درصد پروتئین خام است. در چین اول اثر وجین دستی علفهای هرز و نیز تراکم بوته به ترتیب در سطح 5 و 1 درصد بر پروتئین خام معنی دار گردید اما اثر متقابل آنها غیر معنی دار بود (جدول 2). در چین دوم اثر وجین دستی علفهای هرز بر پروتئین خام غیر معنی دار اما اثر تراکم بوته بر این صفت در سطح 5 درصد معنی دار و اثر متقابل آنها بر پروتئین خام غیر معنی دار شد (جدول 4) با افزایش تراکم بوته، میزان پروتئین خام افزایش یافت (جدول 9). بیشترین درصد پروتئین خام مربوط به تراکم 80 ساقه در متر مربع بود. با افزایش تراکم یونجه، علفهای هرز بیشتر تحت تاثیر کاهش تراکم قرار گرفتند و یونجه بطور مطلوبتری از منابع و شرایط موجود مزرعه استفاده کرد و این عامل مهمی در افزایش پروتئین خام بود، بطوریکه مشاهده گردید عدم تداخل علفهای هرز باعث افزایش معنی داری در پروتئین خام یونجه گردید (جدول 7). مجیدی دیزج و همکاران (2014) نیز تاکید بر آن دارند که یونجه بصورت خالص، بیشترین میزان پروتئین خام را به خود اختصاص خواهد داد فلذا تداخل یونجه با علفهای هرز سبب خواهد شد که گیاه اصلی نتواند به نحو مطلوبی از منابع موجود استفاده کند و به تبع آن اثرات منفی بر صفاتی نظیر پروتئین خام خواهد گذاشت. نتایج تجزیه مرکب وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته در هر دو چین نشان داد که چین و وجیندستیعلفهای هرز دارای اثر معنی داری در سطح 5% بر پروتئین خام بود (جدول 6). کاهش دسترسی یونجه به عناصر غذایی به دلیل رقابت با علفهای هرز سبب کاهش رشد یونجه و نیز کاهش میزان پروتئین خام شد و به دلیل یکنواختی مزرعه از هر لحاظ، میتوان کاهش پروتئین خام یونجه را مستقیما به وجود علفهای هرز ارتباط داد. با توجه به وجود طیف وسیعی از علفهای هرز در مزرعه، شاهد رقابت بسیار بالایی بین علفهای هرز و یونجه بودیم که این امر سبب کاهش میزان پروتدین خام گردید. تداخل یونجه با سایر گیاهان زراعی نیز سبب کاهش میزان پروئین یونجه می شود (مجیدی دیزج و همکاران 2014). که مسلما این موضوع در تداخل با علفهای هرز بسیار شدید تر خواهد بود؛ حتی در مواردی که کشتهای مخلوط نیز با یونجه مد نظر باشد، تاکید روی عدم وجود رقابت بین گیاهان است و درصورتیکه رقابت بین گونه ها شدید نباشد، توصیه به این نوع کشت ها شده است و این در حالی است که مزرعه تحت آزمایش طیفی از علفهای هرز باریک برگ، پهن برگ و انگل را دارا بود و پر واضح است که رقابت بالایی بین یونجه و علفهای هرز برقرار خواهد شد. این نتایج با تحقیقات واندرمیر(1989) مطابقت دارد.
جدول 6-تجزیه مرکب وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته بر صفات ارزش غذایی یونجه در هر دو چین
|
منابع |
|
|
میانگین |
مربعات |
|
|
|
تغییر |
درجه آزادی |
پروتئین خام |
ADF |
Ash |
CF |
NDF |
|
تکرار |
2 |
ns 229872.12 |
**3485312 |
*7366281 |
**2197251 |
**2799452 |
|
(عدم تداخل) وجیندستیعلفهای هرز |
1 |
*3888675.5 |
**799577 |
**1201 |
**494387 |
**639318 |
|
تراکم بوته |
3 |
ns 3115 |
**583217 |
ns 170.1 |
**359915 |
**467415 |
|
(عدم تداخل) وجیندستیعلفهایهرز×تراکمبوته |
3 |
ns 171312 |
ns 16884.5 |
ns 8.3 |
ns 11131.76 |
ns 13531.3 |
|
خطای آزمایش |
14 |
256788 |
54708.3 |
27.9 |
33738.21 |
43756.1 |
|
زمان (چین) |
1 |
*214447 |
**2125577 |
**9113.3 |
*1310182.2 |
*1701442.5 |
|
چین×تکرار |
2 |
ns 469311.06 |
ns 32247.8 |
ns 19.77 |
ns 18753.6 |
ns 24668.7 |
|
چین× (عدم تداخل) وجیندستیعلفهای هرز |
1 |
ns 478572.65 |
ns 98965.2 |
ns 35.11 |
ns 62212.2 |
ns 79653.9 |
|
چین×تراکمبوته |
3 |
ns 14425.2 |
ns 41264.5 |
ns 42.22 |
ns 25546.6 |
ns 32995.4 |
|
چین× (عدم تداخل) وجیندستیعلفهایهرز×تراکمبوته |
3 |
ns 104587.8 |
ns 2302 |
ns 4.55 |
ns 1522.5 |
ns 1905 |
|
خطای آزمایش |
14 |
2632.63 |
42984 |
32.08 |
27663 |
33994 |
|
ضریب تغییرات(%) |
|
11.9 |
10.2 |
29.22 |
9.6 |
10.2 |
ns، * و **به ترتیب غیر معنی دار، معنی دار در سطح 5 و 1 درصد می باشد.
جدول 7- مقایسه میانگین وجین دستی علفهای هرز روی برخی صفات گیاه یونجه در هر دو چین
|
کنترل علفهای هرز |
وزن تر (g.m-2) |
وزن خشک (g.m-2) |
سطح برگ (%) |
پوشش سبز(%) |
پروتئین خام(%) |
خاکستر خام(%) |
ADF(%) |
NDF(%) |
الیاف خام(%) |
|
تداخل |
b 3661 |
b 1044 |
b 1988 |
b 111 |
b 21.5 |
b 18.88 |
b 22.9 |
b 33.1 |
b 28.1 |
|
عدم تداخل |
a 5461 |
a 1597 |
a 3376 |
a 138 |
a 23.9 |
a 32.9 |
a 28.8 |
a 50.9 |
a 31.9 |
میانگین های دارای حروف مشترک در هر ستون در هر تیمار بر اساس آزمون LSD دارای اختلاف معنی دار نیستند.
جدول 8-مقایسه میانگین وجین دستی علفهای هرز روی برخی عناصر در هر دو چین
|
کنترل علفهای هرز |
کلسیم% |
فسفر% |
سدیم% |
پتاسیم% |
منیزیم% |
|
تداخل |
b 35.92 |
b 0.5 |
b 0.5 |
b 12.5 |
b 7.7 |
|
عدم تداخل |
a 24.22 |
a 1.4 |
a 1.9 |
a 35.7 |
a 18.4 |
میانگین های دارای حروف مشترک در هر ستون در هر تیمار بر اساس آزمون LSD دارای اختلاف معنی دار نیستند.
الیاف غیر محلول در شوینده اسیدی (Acid detergent fiber %)
وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته بر الیاف غیر محلول در شوینده اسیدی در چین اول در سطح 5% معنی دار بود. در چین دوم، اثر وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته بر این صفت به ترتیب در سطح 1 و 5 درصد معنی دار شد (جدول 2و4). جدول (7)، نشان میدهد که با وجین دستی علفهای هرز افزایش چشمگیری در میزان الیاف غیر محلول در شوینده اسیدی یونجه بوجود آمد و با افزایش تراکم بوته، میزان الیاف غیر محلول در شوینده اسیدی نیز افزایش یافت (جدول 9). نتایج تجزیه مرکب وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته در هر دو چین روی میزان الیاف غیر محلول در شوینده اسیدی (جدول 6)، نشان داد که چین و وجین دستی علف های هرز دارای اثر معنی داری در سطح 1% بود و اثرات متقابل وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته، غیر معنی دار شد.
میزان خاکستر خام (Ash %)
نتایج نشان داد که اثر وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته بر میزان خاکستر خام در چین اول در سطح 5% معنی دار بود. همچنین در چین دوم، اثر وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته بر میزان خاکستر خام به ترتیب در سطح 1 و 5 درصد معنی دار شد (جدول 2و4). طبق جدول (7)، ملاحظه میگردد که با وجین دستی علفهای هرز افزایش چشمگیری در میزان خاکستر خام یونجه بوجود آمد. همچنین رابطه مستقیمی بین تراکم و میزان خاکستر خام مشاهده شد و با افزایش تراکم بوته، میزان خاکستر خام، روندی افزایشی داشت و در تراکم 80 ساقه در مترمربع، بیشترین میزان خاکستر خام را شاهد بودیم (جدول 9). نتایج تجزیه مرکب وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته در هر دو چین روی میزان خاکستر خام (جدول 6)، نشان داد که چین و وجین دستی علف های هرز دارای اثر معنی داری در سطح 1% بود و اثرات متقابل وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته، غیر معنی دار بود. در حالتی که علفهای هرز در تداخل با یونجه بود، با افزایش میزان تراکم گیاه، شاهد افزایش میزان خاکستر خام خواهیم بود زیرا بطورکلی رعایت تراکم مناسب گیاه زراعی سبب خواهد شد که در رقابت با علفهای هرز موفق تر باشد (کوچکی و همکاران 2006).
الیاف خام (Crude fiber %)
اثر وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته بر الیاف خام در چین اول در سطح 5% معنی دار و در چین دوم، اثر وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته بر الیاف خام به ترتیب در سطح 1 و 5 درصد معنی دار شد (جدول 2و4). وجین دستی علفهای هرز سبب افزایش الیاف خام شد (جدول 7). با افزایش تراکم ساقه، میزان الیاف خام، روندی افزایشی داشت و در تراکم 80 ساقه در مترمربع، بیشترین الیاف خام را شاهد بودیم (جدول 9). نتایج تجزیه مرکب وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته در هر دو چین روی الیاف خام نشان داد که چین و وجین دستی علف های هرز دارای اثر معنی داری در سطح 1% بود و اثرات متقابل وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته، غیر معنی دار بود(جدول 6).
مواد نامحلول در شوینده خنثی
(Neutral Detergent Fiber %)
وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته بر مواد نامحلول در شوینده اسیدی در چین اول در سطح 5% معنی دار بود. در چین دوم، اثر وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته بر این صفت به ترتیب در سطح 1 و 5 درصد معنی دار شد (جدول 2و4). جدول (7)، نشان میدهد که با وجین دستی علفهای هرز افزایش چشمگیری در میزان مواد نامحلول در شوینده اسیدی یونجه بوجود آمد و با افزایش تراکم بوته، میزان این صفت نیز افزایش یافت (جدول 9). نتایج تجزیه مرکب وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته در هر دو چین روی مواد نامحلول در شوینده خنثی (جدول 6)، نشان داد که چین و وجین دستی علف های هرز دارای اثر معنی داری در سطح 1% بود و اثرات متقابل وجین دستی علفهای هرز و تراکم بوته، غیر معنی دار شد.
جدول 9-مقایسه میانگین تراکم یونجه بر برخی صفات مورفولوژیک و ارزش غذایی در هر دو چین
|
تراکم کاشت
|
وزن تر (g.m-2) |
وزن خشک (g.m-2) |
تعداد برگ |
پوشش سبز (%) |
پرتئین خام (%) |
خاکستر خام (%) |
الیاف خام (%) |
ADF (%) |
NDF (%) |
|
20 |
d 2998.5 |
d 1107.3 |
b 284 |
d 88.4 |
d 22.8 |
d 17.7 |
d 28.2 |
d 23.8 |
d 53.3 |
|
40 |
c 3999.6 |
bc 1266.8 |
ab 274 |
c 93.6 |
c 22.8 |
c 23.9 |
c 29.1 |
c 24.3 |
c 42.1 |
|
60 |
b 5965.2 |
b 1597.2 |
a 248 |
b 99.6 |
b 22.8 |
b 27.2 |
b 30.8 |
b 26.9 |
b 38.1 |
|
80 |
a 7218.5 |
a 2002.2 |
a 242 |
a 105.1 |
a 23.9 |
a 28.4 |
a 31.6 |
a 28.7 |
a 31.4 |
میانگین های دارای حروف مشترک در هر ستون در هر تیمار بر اساس آزمون LSD دارای اختلاف معنی دار نیستند.
عناصر (کلسیم، فسفر، سدیم، پتاسیم و منیزیم)
طبق جدول (8)، مشاهده شد که عدم تداخل علفهای هرز (وجین دستی) تاثیر قابل ملاحظه ای بر میزان عناصر یونجه داشت. با افزایش تراکم بوته، میزان عناصر مورد ارزیابی روندی افزایشی داشت و در تراکم 80 بوته در مترمربع، بیشترین میزان همه عناصر مشاهده شد (جدول 9). عدم تداخل علفهای هرز، سبب شد تا فضای بیشتری برای رشد و گسترش یونجه فراهم شود و این درحالی است که در حالت تداخل، علفهای هرز موجود در مزرعه از عناصر غذایی استفاده میکنند (محمد دوست 2011) و در رقابت با گیاه اصلی موفق تر عمل کرده و در نتیجه کاهش عناصر غذایی را باعث شدند. در این رابطه نصیری (2013) نیز به تاثیر عناصر غذایی روی عملکرد و اجزای عملکرد گیاهان اشاره کرده و نقش آنها را مهم برشمرده است. بطور کلی با رشد و گسترش علفهای هرز (عدم وجین دستی) شاهد کاهش میزان رشد یونجه بودیم. وجود علفهای هرز میتواند سبب تخلیه عناصر غذایی از خاک شده که این امر سبب کاهش میزان عناصر خواهد شد. جذب لوکس عناصر توسط علفهای هرز(محمد دوست 2011) ، به میزان چندین برابر گیاه زراعی توسط علفهای هرز، سبب نقصان شدید این عناصر در یونجه میشود.
بحث
نتایج آزمایش نشان از آلودگی مزرعه تحت مطالعه، به طیف مختلفی از علفهای هرز دارد. که پیشتر نام علفهای هرز نیز ذکر گردید. نتایج پژوهش نشان داد که در منطقه مورد نظر، تراکم و کنترل علفهای هرز بر عملکرد در گیاه یونجه اثر معنیداری دارد و این گیاه در تراکم کاشت مناسب ضمن تولید عملکرد و میزان خاکستر بالا، نسبت به علف های هرز به طور مطلوب تری از منابع و شرایط به نفع خود استفاده مینماید و می تواند در صفات برتر مورفولوژیک برتری معنی داری یابد. علی رغم اینکه یونجه، بعنوان گیاهی مقاوم در رقابت با علفهای هرز محسوب میشود، لکن مشاهده گردید درصورتیکه علفهای هرز بصورت خسارت زا در مزرعه وجود داشته باشد، اثرات منفی مشهودی بر صفات مورد مطالعه خواهند گذاشت. نظر به اهمیت گیاهان علوفهای، توصیه میگردد که در منطقه مذکور و سایر مناطق کشت یونجه در سطح کشور، جهت دستیابی به حداکثر عملکرد و همچنین کاهش مصرف علفکشها، تراکم مناسب در دستور کار کشاورزان قرار گیرد.
سپاسگزاری
بدینوسیله از مساعدت و همکاری های بیدریغ جناب آقای دکتر محمد خانجانی، عضو هیات علمی گروه گیاه پزشکی دانشگاه بوعلی سینا در انجام این پژوهش، کمال تقدیر، تشکر و قدردانی را داریم.
)