شناسایی و مطالعه شاخص‌های جمعیتی علف‌های‌هرز مزارع یونجه شبستر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 دانشگاه تبریز

چکیده

به منظور شناسایی علف‌های ‌هرز مزارع یونجه شهرستان شبستر در استان آذربایجان‌شرقی از 56 مزرعه در سال‌های 1390-1389 نمونه‌برداری به عمل آمد. در مجموع در سطح مزارع یونجه شهرستان شبستر، 130 گونه علف‌هرز از 28 خانواده مختلف گیاهی شناسایی گردید. 86 درصد علف‌های‌هرز را دولپه‌ای‌ها و 14 درصد آن را تک‌لپه‌ای‌ها تشکیل می‌دهند. علف‌های هرز دم‌روباهی کشیده (Alopecurus myosuroides Hudson)، پیچک‌صحرائی (Convolvulus arvensis L.)، بارهنگ ‌سرنیزه‌ای (Plantago lanceolata L.) و جاروعلفی ‌بامی (Bromus tectorum L.) در بین 130 گونه به ترتیب با شاخص غالبیت 38/96، 69/94، 95/89 و 89 از علف‌های‌هرز غالب مزارع یونجه شهرستان شبستر می‌باشند. در بین مناطق مورد بررسی، قره‌آغاج و دیزج خلیل به ترتیب با 74 و 17 گونه علف‌هرز بیشترین و کمترین غنای گونه‌ای را داشتند. میانگین تراکم علف‌های‌هرز به ازای تک بوته در این دو منطقه به ترتیب برابر 58/12 و 43/30 بوته در مترمربع بود. تجزیه خوشه‌ای داده‌ها با توجه به شاخص شانون– وینر نشان داد که مناطق مختلف شهرستان شبستر در سه گروه مختلف طبقه‌بندی می‌شوند. قره آغاج و غلمانسرای با دارا بودن بالاترین میزان شاخص شانون– وینر در گروه اول، علی اکبرلو، تیل و ایوند در گروه دوم و دیزج‌خلیل و امند با کمترین میزان شاخص شانون– وینر در گروه سوم جای گرفتند. نتایج نشان داد که در منطقه‌ای با غنای گونه‌ای پایین ولی تراکم بالا به دلیل استفاده از برخی روش‌های مدیریتی خاص، برخی علف‌های‌هرز غالب می‌شوند. بدین منظور کشاورزان منطقه می‌بایستی در روش‌های مدیریتی علف‌های هرز تغییراتی ایجاد کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identification and Survey of Weeds Community Indices in Alfalfa Fields of Shabestar

نویسندگان [English]

  • S Porheidar Ghafarbi 1
  • S Hassannejad 2
چکیده [English]

In order to weed flora survey in the fields of alfalfa 56 fields of alfalfa for two years (2010-2011) were investigated at the Shabestar County in East Azerbaijan province.. A total of 130 weed species from 28 families were observed within these fields. 68% and 14% of weed species were dicotyledon and monocotyledon, respectively. Dominant weeds in alfalfa fields of Shabestar county were mouse foxtail (Alopecurus myosuroides Hudson), field bindweed (Convolvulus arvensis L.), buckhorn plantain (Plantago lanceolata L.), and downy brome (Bromus tectorum L.) between 130 species with dominance index of 96.38, 94.69, and 89.95, respectively.. Between investigated districts, Garaaghaj and Dizajkhalil with 74 and 17 weed species had highest and lowest richness, respectively. Mean density of weeds in these districts were 12.58 and 30.43 plant m-2. Claster analysis of data with Shanon-Wiener index classified different districts of Shabestar County in three groups. Garaaghaj and Gholmansaray with highest Shanon-Wiener index were located in group one, Aliakbarlo, Till, and Ivand were located in group two, and Dizajkhalil and Ammand with lowest Shanon-Wiener index were located in group three. These results showed that some weeds could be dominant in areas by low richness but high density because of some specific weed management methods.. Therefore, farmers should be changeweed management methods in this regions. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alfalfa fields
  • Density
  • Dominance Index
  • Species Richness
  • Weed flora

مراجع

احمدوند، گ. 1384. فلور علف‌های‌هرز مزارع گندم آبی (Triticum aestivum) شهرستان همدان. اولین همایش علوم علف‌های‌هرز ایران. 5 و 6 بهمن ماه 1384. تهران. صفحه‌های 559 تا 562.
پور آذر، ر. و مین باشی، م. م. 1386. شناسایی و بررسی تراکم، فراوانی و یکنواختی علف‌های‌هرز مزارع گندم و جو در استان خوزستان. هیجدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. ص 13.
زارع چاهوکی، م.، قمی، س.، آذرنیوند، ح. و پیری صحراگرد، ح. 1388. بررسی رابطه بین تنوع گونه‌ای و عوامل محیطی (مطالعه موری: مراتع آرتون – فشندک طالقان). مجله مرتع. صفحه‌های 171 تا 180.
حسن نژاد، س. 1389. شناسایی و تهیه نقشه پراکنش علف‌های‌هرز مزارع گندم، جو و یونجه استان آذربایجان‌شرقی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS). رساله دکتری دانشگاه تهران. 293 صفحه.
حسن نژاد، س.، علیزاده، ح. م.، مظفریان، و.، چائی چی، م. و مین باشی، م. م. 1388. بررسی تراکم و غالبیت علف‌های‌هرز مزارع جو استان آذربایجان‌شرقی. مجله دانش علف‌های‌هرز ایران. صفحه های 69 تا 90.
خاتم ساز، م. 1381. فلور ایران. شماره 39: تیره گاوزبان (Boraginaceae). موسسه جنگل‌ها و مراتع کشور. 504 صفحه.
کشاورز، ک.، م. مین باشی و سعیدی، ک. 1386. پراکندگی و تعیین گونه‌های غالب علف‌های هرز مزارع گندم و جو دیم استان کهگیلویه و بویر احمد با استفاده از GIS. دومین همایش علوم علف‌های هرز ایران. جلد 2. صفحه‌های 7 تا 11.
سعیدی مهروز، ش. 1383. شناسایی و بررسی علف‌های‌هرز دیلمان (گیلان). شانزدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. ص 541.
مصداقی، م. 1380. توصیف و تحلیل پوشش گیاهی (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 287 صفحه.
مصداقی، م. 1384. بوم شناسی گیاهی (تالیف). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 187 صفحه.
مظفریان، و. 1384. رده بندی گیاهی، مرفولوژی– رده‌بندی. انتشارات امیرکبیر. 501 صفحه.
مظفریان، و. 1386. فرهنگ نام‌های گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر. 671 صفحه.
مظفریان، و. a 1387. فلور ایران. شماره 59. تیره Compositae، قبیله‌های Anthemideae و Echinopeae. موسسه جنگل‌ها و مراتع کشور. 443 صفحه.
مظفریان، و. b 1387. فرهنگ اصطلاحات گیاهشناسی مصور. انتشارات فرهنگ معاصر. 854 صفحه.
مظفریان، و. c 1387. فلور ایلام. انتشارات فرهنگ معاصر. 687 صفحه.
مرشدی، ا.، منتظری، م.، مین باشی، م. م.، و مرشدی، ج. 1386. شناسایی و تهیه نقشه علف‌های‌هرز مزارع گندم دیم با GIS و برآورد خسارت آنها در دو منطقه سرد و گرم در شیروان چرداول (ایلام). دومین همایش علوم علف‌های‌هرز ایران. جلد 2. صفحه های 58 تا 63.
ناظرکاخکی، س. ح.، مین باشی، م. م. و شیخ راجه، م. ک. 1386. تعیین گونه‌های علف‌هرزی غالب مزارع گندم و جو آبی در استان زنجان. هیجدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. ص 23.
نریمانی، و.، مین باشی، م. م.، و محمدپور، م. 1388. شناسایی و تعیین غالبیت علف‌های‌هرز با شاخص‌های کمی در مزارع گندم دیم استان آذربایجان‌شرقی. سومین همایش علوم علف‌های‌هرز ایران. بابلسر. 28 و 29 بهمن ماه 1388. جلد 1. صفحه‌های 2 تا 5.
نوروز زاده، ش.، راشدمحصل، م. ح.، نصیری محلاتی، م.، کوچکی، ع. و عباس‌پور، م. 1387. ارزیابی تنوع گونه‌ای، کارکردی و ساختار جوامع علف‌های‌هرز مزارع گندم در استان‌های خراسان شمالی، جنوبی و رضوی. مجله پژوهش‌های زراعی ایران. صفحه‌های 471 تا 485.
یزدانی، م.، همت‌اله، پ. و اسماعیلی، م. آ. 1386. بررسی تنوع زیستی، تراکم و غالبیت گونه‌های علف‌هرزی مزارع گندم و جو منطقه جم‌خانه ساری. هیجدهمین کنگره گیاهپزشکی ایران. ص 21.
Abd El-Gani MM and Amer W, M. 2003. Soil – vegetation relationships in a coastal desert plain of southern Sinai, Efypt. Journal of Arid Environment 55: 607 – 628.
Booth BD, Murphy SD and Swanton CJ, 2003. Weed ecology in natural and agricultural systems. CABI Publishing. 303 p.
Bourdot GW, Hurrell GA and Saville DJ, 1998. Weed flora of cereal crops in Canterbury, New Zealand. New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science 26: 233-247.
Davis PH, 1965-85. Flora of Turkey. Edinburgh at the university of press. V: 1-10.
Frick B and Thomas AG, 1992. Weed survey in different tillage systems in Southeastern Ontario field crops. Canadian Journal of Plant Science. 72: 1337-1347.
Hassannejad S and Porheidar Ghafarbi S, 2012. Introducing new indices for weed flora studies. International Journal of Agriculture and Crop Sciences. 4(22): 1653-1659.
Koller M Lanini WT, 2005. Site – specific herbicide application based on weed maps provide effective control. California Agriculture. 59: 182 – 187.
Memon RA, Bhatti GR and Khalid S, 2000. Taxonomic revision of Trianthema portulacastrum (Aizoaceac). Quarerly SCIENCE VISION, Vol 6 (2), pp. 30-32. Pub. Comm. On. Sci. & Tech. for Susrainable Development in South. Islamabad.
Memon RA, Bhatti GR and Khalid S, 2001. Weed of Cotton crop in District Khairpur. Pakistan Journal of Botany. 33. Special issue. 753-759.
Memon RA, Bhatti GR and Khalid S, 2003. Weed diversity of wheat crop in Khairpur District, Sindh. Pakistan Weed Science Research. 9 (1-2): 99-103.
McCully KV, Sampson MG and Watson AK, 1991. Weed survey of Nova Scotia, Lowbush blueberry (Vaccinium angustifoliumm) fields. Weed Science. 39: 180-185.
Minbashi M, Baghestanii MA and Rahimian H, 2008. Introducing abundance index for assessing weed flora in survey studies. Weed Biology and Management. 8: 172 – 180.
Mori SA, Boom BM, Carvalino AM and Santo TS, 1983. Ecological importance of Mrtaceae in an Eastern Brazilian Wet forest. Biotropica. 15: 68-70.
Rabia AM, 2004. Weeds flora composition of wheat and cotton crops in district Khairpus, Sindh. A thesis for the degree of doctor of philosophy in botany. 231 page.
Rechinger KH, 1963-2007. Flora Iranica. Akademische Durck-u.Verlagsanstalt Graz-Austria.
V: 1-170.
Thomas AG, 1985. Weed survey system used in Saskatchewan for cereal and oilseed crops. Weed Science. 33: 34-43.
Thomas AG, 1991. Floristic composition and relative abundance of weeds in annual crops of Manitoba. Canadian Journal of Plant Science. 71: 831-839.
Thomas AG and Dale  MRT. 1991a. Weed survey system used in Saskatchewan for cereal and oil seed crops. Weed Science. 33: 34-43.
Thomas AG and Dale MRT,  1991b. Weed community structure in spring-seeded crops in Manitoba. Canadian Journal of Plant Science. 71: 4, 1069-1080.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار