برآورد ارزش اقتصادی آب در تولید محصول گندم (مطالعه موردی: منابع زیرزمینی شهرستان دامغان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

2 دانشجوی سابق کارشناسی ارشد مدیریت کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

3 استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

چکیده

لزوم شناخت و بهره­برداری  بهینه از منابع آب زیرزمینی از آن­جا  ناشی می­گردد که این منابع 99%  از کل  آب­های شیرین قابل­استفاده جهان را تشکیل می­دهند. در حال حاضر  بخش کشاورزی عمده ترین مصرف کننده آب در بین   بخش­های مختلف اقتصادی کشور محسوب می‌گردد. بنابراین لازم است که در راستای  بهره‌گیری مطلوب از نهاده آب  راه­کارهای علمی و مدیریتی مناسب در نظر گرفته شوند. یکی از راه­کارهای تأثیرگذار و مهم، تعیین قیمت واقعی برای آب کشاورزی می­باشد، چرا که وجود آن به تخصیص مطلوب­تر این نهاده بین محصولات مختلف کمک می­نماید. به طور کلی آب دارای  دو نوع  قیمت واقعی می­باشد. یکی جنبۀ  قیمت واقعی آب از دیدگاه  عرضه کننده (تولید کننده) است و جنبۀ دیگر آن دیدگاه تقاضا کننده را شامل می­شود. این مطالعۀ با هدف برآورد ارزش اقتصادی آب از دیدگاه تقاضاکننده (ارزش تولید نهایی) با استفاده از برآورد تابع تولید در محصول گندم انجام گردید. اطلاعات لازم برای نیل به هدف تحقیق از تعداد 184 کشاورز گندم­کار  شهرستان  دامغان در سال زراعی 87-1386 جمع آوری شد. با توجه  به معیارها و آزمون­های اقتصاد سنجی تابع تولید درجه دوم تعمیم یافته  به عنوان  تابع برتر شناخته  شد. نتایج حاصل از تحلیل داده ها  نشان   می­دهد که ارزش اقتصادی هر متر مکعب آب در گندم معادل 2/403 ریال می­باشد که این مقدار از  ارزش رایج آب در منطقه زیادتر هست

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determining Economic Value of Water in Wheat Production (Case Study: Underground Water Resources in Damghan Region

نویسندگان [English]

  • Gh Dashti 1
  • F Aminian 2
  • J Hosseinzad 3
  • B Hayati 3
چکیده [English]

The necessity of recognition and optimal exploitation of underground water sources results from the fact that these resources contribute to 99% of total useable soft water of the world. In our country the agricultural sector is the main user of water among different economic sectors. Therefore, applying scientific and appropriate management measures and approaches for desired utilization of this production factor is critical. Taking into account of real value of water in water management of agricultural sector can lead to development of motivation required for saving its usage and also helps  its optimal allocation in production. Generally, water has two types of real prices. One is supplier (producer) point of view and the second includes demander perspective. In this study, real price of water from producer and demander point of views was determined by the use of production function approach for wheat production at underground water sources (wells) of Damghan. The required data were collected from 184 farmers of Damghan in agricultural year 2007-08. According to superior production function(Generalized Quadratic), economic value of water in wheat production is 403.2 Iranian rials and this is more than the usual value in the area

کلیدواژه‌ها [English]

  • Damghan
  • Economic value of water
  • Production function
  • Underground water sources
  • Wheat
 ابریشمی  ح، 1383. مبانی اقتصاد سنجی (ترجمه).  جلددوم ،چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران.
 ابریشم چی  ا و تجریشی  م، 1386. مدیریت تقاضای آب کشور، قابل دسترسی در سایت اینترنتی www.las.ac.ir .
 بی نام، 1383. گزارش تمدید ممنوعیت دشت دامغان. ادارة امورآب‌های زیرزمینی شهرستان دامغان.
 بی نام، 1386. جمع‌بندی اطلاعات پایه مراکز خدمات شهرستان دامغان. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان دامغان.
 بهبهانی  س م، 1373. دیدگاه های مدیریت تقاضای آب در مزرعه. صفحه­های 1 تا 11. مجموعه مقالات هفتمین سمینار کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران.
 حسین زاد  ج ،1383. تعیین روش مناسب قیمت­گذاری آب در  بخش کشاورزی، مطالعه موردی سد و شبکة  علویان.   رسالة  دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی،  دانشگاه  تهران.
 حسین زاد  ج  و  سلامی  ح، 1383. انتخاب  تابع  تولید  برای  برآورد ارزش اقتصادی آب کشاورزی،  مطالعة  موردی  تولید گندم.  فصلنامه اقتصادکشاورزی و توسعه، شمارة48 ، صفحه­های 53 تا 73.
 خلیلیان  ص و زارع مهرجردی  م، 1384. ارزش­گذاری آبهای زیرزمینی در بهره برداری­های کشاورزی. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه،   سال سیزدهم، شماره 51 ، صفحه­های 1 تا 14. 
 دشتی ق، 1374.  سیاست قیمت‌گذاری و تقاضای آب کشاورزی در ایران. صفحه­های 297 تا 306. مجموعه مقالات کنفرانس منطقه‌ای مدیریت منابع آب، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان.
  سلطانی  غ و زیبایی م، 1375.  نرخ‌گذاری آب کشاورزی. فصلنامه آب و توسعه،  سال چهارم، شماره 1 ، صفحه­های 12 تا 21.
 عبدالهی عزت آبادی م و جوانشاه  ا، 1384. بررسی  اقتصادی امکان استفاده از روشهای نوین عرضه و تقاضای آب در بخش کشاورزی، نشریة  پژوهش و سازندگی، شماره 75، صفحه­های 113 تا 126.
 غفاری شیروان  ج، 1377. مروری بر وضعیت بهره برداری منابع آب ایران . صفحه­های 395 تا 405.  مجموعه مقالات نهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران.
فرهادی هیکویی  ع. 1379. مدیریت توزیع و تحویل آب. صفحه­های 339 تا 376 . مجموعه مقالات دهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران.
 کوپایی  م، 1383. اهمیت و جایگاه آب زیرزمینی در چرخۀ هیدرولوژی.  صفحه­های 45 تا 56. مجموعه مقالات دومین کنفرانس ملی دانشجویی منابع آب و خاک،  دانشگاه شیراز، شیراز.
 محمدولی سامانی  ج،1382. مدیریت منابع آب و توسعه پایدار. دفتر مطالعات زیربنایی. معاونت پژوهشی، مرکز      پژوهش­های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل 7374 .
 محمدی نژاد  ا و سلامی  ح، 1381.  تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با استفاده از توابع تولید انعطاف پذیر (مطالعه موردی  دشت  ساوه). مجله علوم و صنایع کشاورزی، جلد 16، شماره2،  صفحه­های 85 تا 98.
 موسی‌نژاد م و  نجارزاده  ر، 1376. اقتصاد تولید کشاورزی (ترجمه). موسسه پژوهشهای اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس.
 
Chambers R G, 1988. Applied production analysis: A dual approach. Cambridge University Press.
 
Garcia  S  and  Reynaud  A, 2004. Estimating the benefits of efficient water pricing in France. University of Toulouse , France.
 
Thompson CD, 1988. Choice of flexible functional forms: review and appraisal. Western Journal of Agricultural Economics 13: 169-183.
 
Ward FA and Michelesh A, 2002.The economic value of water in agriculture : concepts and policy and applications. Water Policy 4: 423-446.
 
Youssef H, Francois M and Venot J, 2008. Irrigation in the Jordan Valley: Are water pricing policies overly optimistic?" Agricultural Water Management  95: 427-438.