تاثیر نیتروژن و تداخل علف¬های هرز بر برخی صفات زراعی، عملکرد و اجزاء عملکرد پنج رقم گندم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

چکیده
     مدیریت زراعی علف­های هرز یکی از استراتژی­های مهم در کشاورزی پایدار است. این آزمایش به منظور مطالعه تاثیر نیتروژن بر توانایی رقابتی پنج رقم گندم  با علف­های هرز در سال  1389در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات نواری و در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عوامل مورد بررسی عبارت بودند از کاربرد نیتروژن در سه سطح (0، 75 و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار)، پنج رقم گندم (کاسکوژن، سای­سون، گاسپارد، آذر2 وMV17) و تداخل علف­های هرز(در دو سطح حضور و عدم حضور علف هرز). نتایج نشان دادند که مقدار نیتروژن تاثیر معنی داری بر درصد نفوذ نور به سطح زمین، درصد پوشش، ارتفاع و عملکرد دانه گندم داشت. در تیمار کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار درصد نفوذ نور به سطح خاک 2 برابر کمتر از کرت­های بدون نیتروژن بود. تداخل علف­های هرز درصد پوشش گندم را تا 2 برابر کاهش داد. نتایج نشان داد که تداخل علف­های هرز عملکرد دانه گندم را 50 درصد کاهش داد. مقادیر  نیتروژن تاثیر متفاوتی بر عملکرد ارقام گندم داشت. نتایج این پژوهش نشان داد که افت عملکرد ناشی از حضور علف­های هرز در ارقام مختلف گندم متفاوت است و نیتروژن می­تواند تاثیر رقابت علف­های هرز را افزایش یا کاهش دهد. بنابراین، انتخاب ارقام مناسب و مقدار صحیح نیتروژن می­تواند نقش مهمی در مدیریت علف­های هرز داشته باشد.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Nitrogen and Weed Interference on Some Agronomic Traits, Five Cultivars Wheat Yield and Yield Components

نویسندگان [English]

  • Hameid Reza Mohammaddoust Chamanabad
  • Khatera Hemmati
  • Ali Asghari
  • Mortzy Barmaki
چکیده [English]

Abstract
Cultural weed management is an important strategy in sustainable agriculture. This experiment was conducted out to study the effect of nitrogen rates on compatibility of five wheat cultivars with weed in 2011 at university of Mohaghegh Ardabili. The experiment was loaded as factorial strip plat at randomize complete block at three replications. The factors were three nitrogen rates (0, 75 and 150 kgN/ha), five wheat cultivars (Azar2, CaskoZhen, Sayson, MV17 and Gaspard) and weeds interference at two levels (with and without weeds). Results showed that nitrogen rates had a significant effect on the percentage of light penetration, wheat height, wheat grand cover and grain yield. Application of 150 kg N ha-1 reduced the percentage of light penetration to two times. Weed interference reduced wheat cover to two times too. Results showed that weed interference reduced grain yield over 50%. Nitrogen rates had a different effect on grain yield of wheat cultivars.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nitrogen Wheat
  • Weed Interference

مقدمه

گیاهان برای رشد و نمو خود حداقل به 14 عنصر غذایی نیاز دارند که در بین آنها نیتروژن از اهمیت بیشتری برخوردار است و کمبود آن در بسیاری از سیستم­های کشاورزی عامل محدود کننده رشد به شمار می­رود. به همین خاطر برای کاهش این محدویت و بهبود شرایط رشد ونمو گیاهان زراعی نیاز به کاربرد آن به صورت کود شیمیایی ضروری به نظر می­رسد. از طرفی، علف­های هرز مصرف کننده­های لوکس عناصر غذایی به شمار می­روند و کاربرد کودهای شیمیایی ممکن است رشد و نمو آن­ها را بیش از گیاهان زراعی افزایش دهد (محمددوست 1390). بنابراین، کاربرد آن­ها ممکن است بر عملکرد گیاه زراعی بی­تاثیر و یا تاثیر منفی داشته باشد. آزمایش­های زیادی (اپلبی و همکاران 1976،  فرحبخش ومورفی 1998 و کارلسون و هیل 1986) نشان داده است که در غیاب علف­های هرز کاربرد نیتروژن عملکرد دانه گندم را افزایش داد، اما در حضور علف­های هرز کاربرد آن­ها تاثیر متفاوتی داشت. برای مثال، (مرادی­تلاوت و همکاران 1388) گزارش کردند که در حضور علف­های هرز، با افزایش مقدار نیتروژن، عملکرد دانه گندم کاهش یافت. والنتی و ویکس (1992) نیز نشان دادند که اگر چه با افزایش مقدار کود نیتروژن تراکم علف­های هرز کاهش یافت، اما عملکرد دانه گندم نیز کاهش یافت. فرحبخش و مورفی (1998) در آزمایش خود نشان دادند که در تراکم­های بالای علف­هرز با افزایش مقدار نیتروژن، علف­های هرز نسبت به گندم در جذب نیتروژن موفق­تر بودند و موجب کاهش محصول به میزان 32 درصد شدند. بر عکس، آزمایش­های زیادی (محمددوست و تولیکف، 1385؛ تولنر و همکاران، 1994؛ مک کینز، 1996، توگای و همکاران، 2009) نشان داده است که مدیریت صحیح کاربرد  کودهای شیمیایی
می­تواند تراکم، زادآوری و یا توانایی رقابتی علف­های هرز با گیاهان زراعی را کاهش و در نتیجه عملکرد گیاه زراعی را افزایش دهند. برای مثال، (توگای و همکاران 2009) گزارش کردند که اگرچه با افزایش مقدار کود نیتروژن زیست­توده علف­های هرز افزایش یافت، اما عملکرد گندم نیز افزایش یافت. (تولنر و همکاران 1994) نیز گزارش کردند که در حضور علف­های هرز کاربرد کود نیتروژن زیست­توده علف­های هرز را کاهش و عملکرد دانه ذرت را افزایش داد. این نتایج ضد و نقیض از تاثیر نیتروژن بر رشد و نموعلف­های هرز و عملکرد گیاهان زراعی ناشی از تفاوت در روش کاربرد، حاصلخیزی اولیه خاک، نوع کود، نیاز گیاه زراعی و ترکیب گونه­ای علف­های هرز می­باشد (محمددوست 1390 و  بلک­شاو و همکاران 2008).

از طرفی، ارقام مختلف گیاهان زراعی توانایی رقابتی متفاوتی با علف­های هرز دارند و کاربرد کود­های شیمیایی از جمله نیتروژن می­تواند توانایی رقابتی آن­ها در برابر علف­های هرز را تغییر دهد. بنابراین، تاثیر منفی علف­های هرز روی ارقام مختلف متفاوت خواهد بود. ارقامی که سایه­انداز خود را سریع تکمیل ­نمایند، به­خوبی می­توانند علف­های هرز را تحت فشار قرار دهند. ارقام مختلف گندم با توجه به خصوصیات رشدی، رقابتی و مورفولوژیکی، عکس­العمل متفاوتی در رقابت با علف­های هرز دارند. شدت کاهش عملکرد با توجه به خصوصیات رقابتی و مورفولوژیکی در هر رقم متفاوت خواهد بود. صفاتی از جمله ارتفاع بلند، تعداد پنجه زیاد، سطح برگ بالا، و سرعت رشد سریع می­تواند موجب برتری رقابتی یک رقم شود (عطاریان و راشد محصل، 1381، بلیان و همکاران، 1991؛ زارع فیض­آبادی و همکاران، 1388). نتایج آزمایش­های عطاریان و راشدمحصل (1381) بر روی ارقام گندم ایرانی قدیم و جدید در رقابت با علف هرز یولاف وحشی نشان داد که ارقام جدید بیشتر از ارقام قدیمی توانایی رقابت با یولاف وحشی را دارند. در این مطالعه رقم جدید الوند و رقم قدیمی بزوستایا به ترتیب بیشترین و کمترین توانایی رقابت با علف هرز یولاف وحشی را داشتند. خصوصیاتی مانند سرعت تجمع ماده خشک، سرعت رشد محصول، شاخص سطح برگ، سرعت رشد نسبی و سطح برگ بیشتر در رقم الوند نسبت به رقم قدیمی بزوستایا سبب برتری قدرت رقابتی در این رقم جدید شده بود. برعکس، (دیهیم­فرد و همکاران 2007) رقابت هشت رقم گندم با علف هرز منداب را مورد مطالعه قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که رقم کرج2 به عنوان یک رقم قدیمی علی­رغم داشتن عملکرد دانه پایین در شرایط عدم حضور علف هرز، بطور معنی­داری باعث کاهش بیوماس و تولید بذر علف هرز منداب شد. از طرفی قدرت رقابت ارقام تابع شرایط محیط است باغستانی­میبدی و زند (1384). بنابراین، مدیریت صحیح کاربرد نیتروژن می­تواند شرایط رقابتی را به نفع گیاه زراعی تغییر دهد. کاربرد نیتروژن با افزایش ارتفاع، سطح برگ و سرعت توسعه سطح برگ می­تواند موجب بهبود توانایی رقابتی گیاه زراعی شود (شهسواری و صفاری 1384و محمددوست 1390). از طرفی کاربرد نیتروژن ممکن است نمود علفکش­ها را تحت تاثیر قرار دهد (زارع فیض­آبادی و همکاران 1388، کیم و همکاران 2006 و بلک­شاو و برانت 2008). هدف از این تحقیق نیز بررسی تاثیر کاربرد نیتروژن بر: 1) صفات زراعی و
2) عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم در رقابت با علف­های هرز بود.  

 

مواد و روش­ها

این آزمایش در سال زراعی 90-89 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی به صورت فاکتوریل اسپلیت نواری در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. نتایج آزمایش­های خاکشناسی انجام گرفته بر روی خاک مزرعه نشان داد که EC گل اشباع 68/2 میلی موس بر سانتی­متر و pH خاک برابر با 09/7 بود. میزان کربن آلی آن 17/1 درصد و میزان ماده آلی آن 01/2 درصد بود. میزان آهک کل و نیتروژن کل به ترتیب 75/13 و 056/0 درصد بودند.

فاکتورهای آزمایش شامل سه سطح نیتروژن (N0، N75 و N150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره) و پنج رقم گندم (کاسکوژن، سای­سون، گاسپارد، آذر2 و MV17)در شرایط تداخل و عدم تداخل با علف­های هرز بودند.در مهر ماه 1389 بذر هر یک از ارقام با تراکم 350 بوته در متر مربع به صورت نواری کشت و اقدام به آبیاری شد. در هر کرت 10 ردیف به فاصله 18 سانتی­متر و به طول 5 متر کشت شد. نصف نیتروژن در مرحله پنجه­زنی و باقیمانده آن در مرحله به ساقه رفتن گندم استفاده شد. کرت­های هر بلوک به طور نواری به دو قسمت تقسم شد که در یک قسمت از آن علف­های هرز در طول فصل رشد به طور کامل کنترل شد. برای اندازه­گیری ارتفاع در مرحله ساقه­دهی 10 بونه گندم از هر کرت به طور اتفاقی مشخص و ارتفاع آنها اندازه­گیری شد. در مرحله دانه بستن درصد نفوذ نور به سطح زمین به کمک لوکس متر مدل LutronLx101 و درصد پوشش گندم بطور چشمی اندازه­گیری شد. برای این منظور ابعاد کوادرات به ده قسمت تقسیم و با نخ باریک به صورت کاغذ شطرنجی به همدیگر وصل شدند. هنگام نمونه­برداری از بالای کانوپی فضای اشغال شده توسط گیاه زراعی و علف­های هرز مشاهده و بر اساس درصد یادداشت می­شد. برای اندازه­گیری عملکرد واجزای عملکرد گندم، بوته­ها از سطح یک متر مربع برداشت و در آزمایشگاه مشخص شد.

 

نتایج و بحث

تجزیه واریانس داده­های آزمایش نشان داد که اثر متقابل نیتروژن و تداخل علف­های هرز بر درصد پوشش گندم معنی­دار بود (جدول 1). در شرایط عدم تداخل علف­های هرز، با افزایش مقدار نیتروژن خاک درصد پوشش گندم نیز افزایش یافت، اما در شرایط تداخل علف­های هرز کاربرد بیش از حد (150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) در پوشش گندم را کاهش داد. (شکل 1). حضور علف­های هرز درصد پوشش گندم را به کمتر از 45 درصد کاهش داد. این موضوع نشان می­دهد که در شرایط رقابت علف­های هرز با گندم، رشد و نمو گندم کاهش می­یابد. درصد پوشش سطح خاک توسط گیاهان زراعی در بر گیرنده کلیه صفات موثر بر رقابت از جمله ارتفاع و سطح برگ، با علف­های هرز است. بنابراین هر عاملی که موجب کاهش و یا افزایش آن شود، بیانگر تاثیر مثبت یا منفی آن عامل بر ارتفاع و سطح برگ گیاه زراعی است (محمددوست و اصغری 1388 و ماجر و همکاران 2005). نفوذ نور به سطح خاک تحت تاثیر مقدار نیتروژن، تداخل علف­های هرز و اثر متقابل آن­ها قرار گرفت (جدول 1). کاربرد نیتروژن و تداخل علف­های هرز درصد نفوذ نور به سطح خاک را کاهش داد (شکل 2). نتایج نشان داد که در کرت­هایی که نیتروژن استفاده نشده بود تداخل علف­های هرز درصد نفوذ نور به سطح خاک را از 45 درصد به 10 درصد کاهش داد. تیشکین و لاپینا (1991) نیز نشان دادند که حضور علف­های هرز نفوذ نور به سطح خاک را در مزرعه جو و سیب­زمینی، به ترتیب 18 و 24 درصد کاهش داد. این موضوع نشان می­دهد که یکی از مشکلات اصلی حضور علف­های هرز در مزرعه، جذب نور و رقابت با گیاه زراعی است. صرف نظر از حضور یا عدم حضور علف­های هرز با افزایش مقدار نیتروژن، درصد نفوذ نور به سطح خاک کاهش یافت. در عدم حضور علف­های هرز، میزان نور رسیده به سطح خاک در کرت­هایی که 75 و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار دریافت کرده بودند، بیش از دو برابر کمتر از کرت­های بدون کاربرد نیتروژن بود. نتایج آزمایش­های هیلمن و فوگوانگ (1994) نشان داد که کاربرد نیتروژن اندازه برگ، و شاخص سطح برگ را به ترتیب 14 و58 درصد افزایش دادکه نفوذ نور به سطح خاک را کاهش داد. کاهش درصد نفوذ نور با کاربرد نیتروژن ممکن است نتیجه افزایش رشد و نمو گیاه زراعی و یا علف­های هرز باشد. آنالیزهای آماری نشان داد که ارقام و مقادیر نیتروژن تاثیر معنی­داری بر ارتفاع گندم داشت (جدول 1). کاربرد نیتروژن به طور معنی­داری ارتفاع گندم را افزایش داد (شکل3. الف) که این موضوع می­تواند عامل کاهش نفوذ نور به سطح خاک در این کرت­ها باشد.

 

 

 

جدول1-  تجزیه­ واریانس تاثیر نیتروژن و تداخل علف­های هرز بر صفات مورد مطالعه ارقام گندم

 

 

 

 

 

میانگین مربعات

 

 

 

 

منابع تغییر

درجه آزادی

درصد پوشش گندم

نفوذ نور

ارتفاع گندم

وزن هزار دانه

تعداد سنبله

تعداد دانه در سنبله

عملکرد بیولوژیکی

عملکرد دانه

شاخص برداشت

تکرار

2

8/1253

28/142

35/103

346/10

64/17575

96/127

281694

3/3386156

86/18

رقم(A)

4

ns69/303

ns21/127

**26/590

**49/453

*88/6928

**5/265

ns51/50333

**1749221

*4/208

نیتروژن(B)

2

ns72/403

**34/1879

**65/262

ns216/48

ns91/6131

ns859/71

*2/134065

ns3/713546

ns112

AB

8

ns5/331

ns73/125

ns535/28

ns302/10

ns68/5159

ns563/45

ns9/58007

*840219

ns47/49

خطای اول

28

68/336

06/230

189/34

23/27

69/2486

77/33

7/31411

309087

55

تداخل(C)

1

**21/24239

*8/9226

ns409/23

*009/64

*1/87111

*8/116

*985960

*1444000

ns4/153

خطای دوم

2

25/473

2/383

53/106

104/4

97/1164

773/4

7/43171

242015

4/24

AC

4

ns1/184

ns15/246

ns77/7

ns214/9

ns77/745

ns013/29

ns11/6663

ns449565

ns8/24

BC

2

*33/643

*05/1041

ns486/34

ns116/11

ns04/4150

ns207/26

ns8/28148

ns570194

ns27/27

ABC

8

ns29/78

ns5/114

ns06/3

ns88/2

ns71/1294

ns872/8

ns24/13813

ns7/275141

ns76/46

خطای سوم

28

458/144

81/242

277/11

401/4

5/1410

343/20

59/17410

7/235410

99/30

ضریب تغییرات، %

71/20

6/86

26/9

46/5

16/20

58/19

54/2

21/29

34/17

 

 

 

   

شکل1- تاثیر مقادیر مختلف نیتروژن و حضور علف­های هرز بر درصد پوشش گندم در مرحله گلدهی

شکل 2- تاثیر مقادیر مختلف نیتروژن و حضور علف­های هرز بر درصد نفوذ نور در مرحله گلدهی گندم.

    

 

بیشترین ارتفاع گندم در کرت­هایی که75کیلوگرم نیتروژن در هکتار استفاده شده بود مشاهده شد که تفاوت آماری معنی­داری با ارتفاع گندم هنگام کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار نداشت. آزمایش­های زیادی افزایش ارتفاع گیاه زراعی با کاربرد نیتروژن را گزارش کرده­اند (تقی­زاده و سیدشریفی 1390). در بین ارقام مورد مطالعه رقم آذر2 ارتفاع بیشتری داشت که با سایر ارقام تفاوت معنی­داری داشت (شکل3. ب).

     تاثیر ارقام و تداخل علف­های هرز بر وزن هزار دانه، تعداد سنبله، تعداد دانه در سنبله و عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه گندم معنی­دار بود (جدول1). مقایسه میانگین­ها نشان داد که کاربرد نیتروژن عملکرد بیولوژیکی گندم را افزایش داد (جدول 2). برعکس، تداخل علف­های هرز موجب کاهش عملکرد بیولوژیکی شد. بیشترین وزن هزار دانه و کمترین تعداد دانه در سنبله در رقم قدیمی آذر2 مشاهده شد که تفاوت معنی­داری با سایر ارقام داشت (جدول2). رقم جدید سای­سون از نظر تعداد سنبله در واحد سطح و تعداد دانه در سنبله نسبت به سایر ارقام برتر بود. تداخل علف­های هرز موجب کاهش هر یک از فاکتورهای مورد مطالعه شد، به طوری که حضور علف­های هرز عملکرد دانه گندم را 50 درصد کاهش داد. گزارش­های زیادی در زمینه اثر علف های هرز بر کاهش عملکرد محصولات زراعی وجود دارد. برای مثال (مالیک و همکاران 1993( گزارش کردند که عدم کنترل علف های هرز عملکرد لوبیا را به میزان 70 درصد کاهش می­دهد.

 

 

   

شکل3- تاثیر مقادیر مختلف نیتروژن (الف) و ارقام مختلف گندم (ب) بر ارتفاع آن در مرحله گلدهی.

  

 

تاثیر مقدار نیتروژن روی عملکرد دانه در ارقام گندم متفاوت بود (جدول 3). به طوری که مقایسه میانگین عملکرد دانه نشان داد که در ارقام آذر2، سای­سون و گاسپارد بیشترین عملکرد دانه در تیمار کاربرد 75 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مشاهده شد، اما در رقمMV17  بیشترین عملکرد دانه در کرت­های بدون کاربرد نیتروژن مشاهده شد که تفاوت معنی داری با تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار نداشت. در رقم کاسکوژن نیز کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بیشترین عملکرد دانه را تولید کرد که تفاوت معنی داری با 75 کیلوگرم نیتروژن در هکتار نداشت (جدول3). بنابراین، مقدار کود نیتروژن توصیه شده برای افزایش عملکرد در ارقام مختلف متفاوت می­باشد. آزمایش­های دیگری نیز (حسینی و همکاران 1390 و  شهسواری و همکاران 1384) واکنش متفاوت ارقام به مقادیر نیتروژن مصرف شده را گزارش کرده­اند.

 

 

جدول2- مقایسه میانگین صفات مورد ارزیابی، تحت تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن، ارقام گندم و

تداخل آنها با علف­های هرز.

فاکتورهای اصلی

وزن هزار دانه

تعداد سنبله

تعداد دانه در سنبله

عملکرد بیولوژیکی

شاخص برداشت

نیتروژن

 

 

 

 

 

0

a703/39

a33/173

a52/21

b4424

a343/0

75

a257/38

a6/201

a962/22

a5688

a31/0

150

a177/37

a73/183

a613/24

a3/5433

a31/0

ارقام گندم

 

 

 

 

 

آذر2

a739/46

ab66/192

c126/17

a9/5468

bc294/0

کاسکوژن

b189/39

bc11/173

b016/22

a7/4666

ab331/0

MV17

d694/34

c33/161

b133/24

a8/4857

c28/0

سای­سون

c533/36

a22/212

a514/27

a4/5964

a364/0

گاسپارد

d739/34

ab77/191

b37/24

a1/4951

a336/0

تداخل

 

 

 

 

 

با علف هرز

53/37

11/155

89/21

1/4135

308/0

بدون علف هرز

22/39

33/217

17/24

4/6228

334/0

میانگین­های هر ستون که در یک حرف مشترک می­باشند با آزمون دانکن در سطح 05/0 تفاوت معنی داری ندارند.

جدول 3- تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد پنج رقم گندم

 

آذر2

کاسکوژن

MV17

سای­سون

گاسپارد

0

bcd1435

e815

bcd1496

bc1560

bcd1443

75

bc1579

bc1578

de6/915

a2375

bc1618

150

cde1223

bc1742

bcde1419

ab2061

cde1378

    

 

تاثیر ارقام بر شاخص برداشت معنی­داری بود (جدول1). و رقم جدید سای­سون دارای بیشترین شاخص برداشت بود (جدول 2) که ممکن است به علت عملکرد دانه بیشتر در این رقم باشد. بین شاخص برداشت و عملکرد دانه یک رابطه مثبت گزارش شده است (فیشر 1999). بنابراین شاخص برداشت نیز عامل مهمی در افزایش عملکرد محسوب می­گردد (رنیولد و راجارم، 1999). این مطلب گویای این است که رقم سای­سون سهم بیشتری از مواد فتوسنتزی را به عملکرد اقتصادی اختصاص داده است. در حالی که رقمMV17 عملکرد اقتصادی کمتری داشت (جدول3). به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که وجود علف هرز سبب کاهش عملکرد ارقام مختلف گندم می­شود. میزان افت عملکرد در ارقام مختلف متفاوت بود. این تفاوت می­تواند ناشی از ارتفاع بزرگتر و یا رشد سریعتر ارقام باشد رقم جدید سای­سون با بیشترین تولید دانه در شرایط حضور و عدم حضور علف­های هرز بهترین رقم در رقابت با علف های هرز بود. همچنین، نتایج نشان می­دهد که نیاز کودی در ارقام مختلف متفاوت است و مصرف بیش از نیاز نیتروژن می­تواند اثر منفی روی گیاه زراعی داشته باشد.

باغستانی­ میبدی م­ع و زند ا، 1384. بررسی ویژگی­های مورفولوژیک و فیزیولوژیک موثر در رقابت گندم زمستانه (Ttiticum aestivum) در مقابل یولاف وحشی (Avena ludoviciana Dur.). پژوهش و سازندگی، شماره 68، صفحه­های 56-41.
تقی­زاده ر و سیدشریفی ر، 1390. تاثیر کود نیتروژن بر کارآیی مصرف کود و اجزای عملکرد در ارقام ذرت. فصلنامه علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، سال پانزدهم، جلد 57، شماره 3، صفحه­های 209-217.
حسینی را، گالشی س، سلطانی ا و کلاته م، 1390. اثر کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام قدیمی و جدید گندم. مجله الکترونیک تولید گیاهان زراعی، سال چهارم، شماره 1 (پیاپی 13)، صفحه­های 187-199.
زارع فیض ابادی ا، ساربان ه، رجب­زاده م و خزائی ه، 1388. بررسی واکنش رقابتی سه رقم گندم به تراکم­های مختلف یولاف وحشی. مجله پژوهش­های زراعی ایران، جلد 7، شماره 2، صفحه­های 465-472.
شهسواری ن و صفاری م، 1384. تاثیر نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم گندم. پژوهش و سازندگی، شماره 66، صفحه­های 124-140.
عطاریان ام و راشدمحصل م. ح، 1381. اثررقابت یولاف وحشی بر عملکرد واجزاء عملکرد سه رقم گندم زمستانه. مجله علوم وصنایع کشاورزی، جلد 16، شماره 2، صفحه­های 25-32.
محمددوست چمن آباد ح­ ر، 1390. کنترل علف­های هرز. انتشارات جهاد دانشگاهی، 236 ص.
محمددوست چمن آباد ح­ر و تولیکف ا­م، 1385. بررسی تاثیر عملیات زراعی در کنترل علف­های ­هرز و عملکرد دانه اکوسیستم­های کشاورزی. مجله علوم و صنایع کشاورزی، جلد 20، شماره 6، صفحه­های 87-96.
محمددوست ح­ر و اصغری ع، 1388. تاثیر تناوب زراعی، کاربرد کود شیمیایی و علفکش بر کنترل علف­های هرز چاودار زمستانه. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، جلد 13، شماره 47، صفحه­های 610-601.
مرادی­تلاوت م­ر، سیادت س­ع،  فتحی ق، زند ا و عالمی­سعید خ، 1388. اثر سطوح نیتروژن برتوان رقابت گندم دربرابرخردل وحشی. مجله الکترونیک گیاهان زراعی،جلد2،شماره 133،صفحه­های 150-135.
Appleby AP, Olson PD, Colbert DR, 1976. Winter wheat yield reduction from interference by Italian ryegrass. Agron Journal 68: 463-466.
Balyan RS, Malik RK, Pawner RS,  and Sing S, 1991. Competitive ability of wheat cultivars with wild oat (Avenaludovicians). Weed Science 39: 154-158.
Blackshaw RE, Brandt RN, 2008. Nitrogen fertilizer rate effect on weed competitiveness is species dependent. Weed Sci. 56 (5): 743-747.
Carlson HL, Hill JE, 1986. Wild oat competition with spring wheat: Effect of N- fertilization. Weed Science 34: 29-33.
Deihimfard R, Hejazi A, Zand E, Baghestani MA, Akbari GA and Soufizadeh S, 2007. Evaluation of some characteristics affecting competitiveness of eight Iranian wheat cultivars with rocket weed. Weed Science 1:59-78
Farabakhsh A and Murphy KJ, 1998. Competition of Avena fatua and Alpecurus mycosuroides with spring wheat in relation to cultivar, soil type and nitrogen fertilization. Applied Biology
18: 81-90.
Fischer RA, 1999. Irrigated spring wheat and timing and amount of nitrogen fertilizer. Field Crops Research 33: 57-80.
Heilman PE and Fu-Guang X, 1994. Effects of nitrogen fertilization on leaf area, light interception, and productivity of short-rotation Populustrichocarpa×Populusdeltoides hybrids. Canadian Journal of Forest Research 24: 166-173.
Major J, Steiner C, Ditommaso A, Falcao NPS and Lehmann J, 2005. Weed competition and cover after three years of soil fertility management in the central Brazilian Amazon: compost, fertilizer, manure and charcoal applications. Weed Biology and Management 5: 69-76.
Mckenzie FR, 1996. Influence of applied nitrogen on weed invasion of loliumperenne pastures in a subtropical environment. Australian Journal of Experiment Agriculture 36: 657-660.
Malik VS, Swanton CJ and Michaels TE, 1993. Interaction of white bean (Phaseolus vulgaris) cultivars, row spacing and seed density with annual weeds. Weed Science 41: 62-68.
Reynold MP and Rajarm S, 1999. Physiological and genetic chanes of irrigated wheat in the postgreen revolution period and approaches for metting projected global demand. Crop Science 39: 1611-1621.
Tishkin VV, Lapina VV, 1991. Principal of ecology. Crop Protection 3: 8-10.
Tollenar M, Nissank SP, Aguilera A, Weise SF and Swanton CJ, 1994. Effect of weed interference and soil nitrogen on four maize hybrids. Agronomy Journal 86: 596-601.
Togay N, Tepe I, Togay Y and Cig F, 2009. Nitrogen levels and application methods affect weed biomass, yield and yield components in wheat. New Zealand Journal of Crop and Horticulture Science 37:105-111.
Valenti SA and Wicks GA, 1992. Influence of nitrogen rates and wheat cultivars on weed control. Weed Science 40: 115-121.