واکنش سه رقم نخود به تاریخ های مختلف کاشت تحت شرایط دیم در منطقه همدان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

یکی از روش های موثر در پایداری عملکرد نخود در شرایط دیم، کاشت زمستانه این گیاه زراعی می باشد. به همین منظور و با هدف بررسی اثر تاریخهای مختلف کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه سه رقم نخود در شرایط دیم، آزمایشی در سال زراعی 89-1388 به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان به اجرا درآمد. تاریخ های کاشت اول دی ماه (D1)، 21 بهمن (D2)، 20 اسفند (D3) و 15 فروردین (D4) در پلات های اصلی و ارقام هاشم (C1)، آرمان (C2) و آزاد (C3) در پلات های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که تاریخ کاشت صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی را در سطح احتمال یک درصد و وزن هزار دانه را در سطح احتمال پنج درصد تحت تاثیر قرار داد. بیشترین عملکرد دانه (6/219 گرم در متر مربع) به تیمار D1 و کمترین مقدار آن (3/60 گرم در متر مربع) به تیمار D4 تعلق گرفت. بیشترین تعداد غلاف (9/16) و تعداد دانه در بوته (9/17) و عملکرد بیولوژیکی (9/712 گرم در متر مربع) نیز در تاریخ کاشت اول (D1) بدست آمد که بطور معنی داری بیشتر از سایر تاریخ های کاشت بود. تیمار D4 در مقایسه با D1 عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی را به ترتیب 73 و 68 درصد کاهش داد. اثر رقم نیز تنها بر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. بر اساس مقایسه میانگین ها بیشترین عملکرد دانه (9/161 گرم در متر مربع) مربوط به تیمار  C2بود که با تیمار  C1دارای اختلاف معنی داری نبود. بالاترین عملکرد بیولوژیکی (0/542 گرم در متر مربع) هم متعلق به تیمار C1 بود. اثر متقابل D×C نیز به طور معنی داری کلیه صفات مورد بررسی  به استثناء تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه  را تحت تاثیر قرار داد. بطوریکه،  بیشترین میزان عملکرد دانه (3/262 گرم در متر مربع) و عملکرد بیولوژیکی (5/855 گرم در متر مربع) در ترکیب تیماری D1C1 بدست آمد. در مجموع نتایج آزمایش بیانگر سودمندی بسیار بالای کشت انتظاری در میزان عملکرد و اجزای عملکرد نخود بود.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Response of Three Chickpea Cultivars to Different Sowing Dates Under Rainfed Conditions in Hamedan Region

نویسندگان [English]

  • J Hamzei
  • M Seyedi
چکیده [English]

Chickpea (Cicer arietinum L.) yield under rainfed conditions is strongly related to the selecting best sowing date which can be improved by winter sowing. Here, the effect of different sowing date on yield and yield components of three chickpea cultivars under rainfed conditions was evaluated at the Agricultural Research Station, Faculty of Agriculture, and Bu-Ali Sina University. Hence, a field experiment was laid out as a split plot based on randomized complete block design (RCBD) with three replications in 2009-2010 growing season. Planting dates (Dec. 22; D1, Feb. 10; D2, Mar. 20; D3, and April 4; D4) and cultivars (C1; Hashem, C2; Arman, and C3; Azad) were used in main and subplots, respectively. Results showed that planting dates significantly affected the number of pod per plant, number of seed per pod, grain and biological yields and 1000-seed weight. The highest (219.6 g/m2) and the lowest (60.3 g/m2) amount of grain yield was achieved at D1 and D4 treatments, respectively. Maximum number of pod/plant (16.9), seed per plant (17.9) and biological yield (712.9 g/m2) were observed at D1 treatment which was significantly higher than other planting dates. In comparison with first planting date (D1) D4 treatment decreased the grain and biological yields by 68% and 73%, respectively. As results show, cultivars had significant effects on grain and biological yields. Based on means comparison, the highest grain yield (161.9 g/m2) was recorded at Arman cultivar (C2). But, there was not significant between C2 and C1 cultivars. Also, the highest biological yield (542 g/m2) belonged to the C1 (cv. Hashem). However, D×C interaction was significant for all traits (except number of seed per pod and 1000-seed weight). Means comparison indicated that the maximum values of all traits belonged to D1C1 treatment; i.e. the highest amount of grain (262.3 g/m2) and biological yield (855.5 g/m2) were observed at D1C1 treatment. Considering these, the D1C1 treatment could be recommended for chickpea growth under rainfed conditions in order to maximize yield.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biological Yield
  • Chickpea
  • Cultivar
  • Grain Yield
  • Planting Date
  • Yield Components

مراجع

اسکندری تربقان م. 1388. بررسی اثر تراکم کاشت روی عملکرد دانه و روغن دو رقم گلرنگ در سیستم کشت انتظاری در شرایط دیم. مجله پژوهشهای زراعی ایران. 1: صفحه های 81-78.
پرسا ح. نظامی ا.  باقری ع ر.  محمدآبادی ع ا.  و رستگار ج. 1382. تاثیر تاریخ کاشت های پاییزه و زمستانه بر خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد نخود در شرایط فاریاب خراسان (نیشابور). مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. 2: صفحه های 64-51.
پزشکپور پ. شاهوردی م.  و احمدی ع.  1384. کاشت پائیزه - زمستانه نخود راهکاری مؤثر برای فرار از خشکی در مناطق دیم نیمه گرمسیری. مقالات اوّلین همایش ملّی حبوبات.مشهد 29 و 30 آبان 1384.
رضوانی مقدم پ. و صادقی ثمرجان ر. 1387. بررسی اثر تاریخهای مختلف کاشت و رژیمهای مختلف آبیاری بر خصوصیات مورفولوژیک و عملکرد نخود(Cicer arietinum L.) رقم ILC3279  در شرایط آب و هوایی نیشابور. مجله پژوهشهای زراعی ایران. 2: صفحه های 325-315.
صباغ پور س ح. 1385. چالش ها و راهکارهای افزایش تولید حبوبات دیم در ایران. مجله علوم زراعی ایران. 2: 40-20.
عباسی سورکی ع. مجنون حسینی ن.  و یزدی صمدی ب. 1385. بررسی پتانسیل عملکرد ژنوتیپهای عدس در کشت انتظاری و بهاره در شرایط کرج. علوم کشاورزی ایران. 9: صفحه های 411-403.
موسوی س. ک. و احمدی ع ر.  1388. پاسخ عملکرد و اجزای عملکرد نخود (Cicer arietinum L.)  به تاریخ کاشت، تراکم کاشت و تداخل علف های هرز در شرایط دیم استان لرستان. نشریه حفاظت گیاهان (علوم و صنایع کشاورزی). 2: صفحه های 13-1.
موسوی س ک. احمدی ع ر.  و قربانی ر.  1388. اثر تاریخ و تراکم کاشت بر صفات مورفولوژیک و عملکرد نخود (Cicer arientinum L.) و جمعیت علف های هرز در شرایط دیم استان لرستان. مجله پژوهشهای زراعی ایران. 1: صفحه های 255-241.
موسوی س ک. و  پزشکپورپ. 1385. ارزیابی پاسخ ژنوتیپ های نخود کابلی (Cicer arietinum L.) به تاریخ کاشت. مجله پژوهش های زراعی ایران. 1: صفحه های 154-141.
موسوی س ک. پزشکپور پ. و شاهوردی م.  1384. ارزیابی‌ تأثیر‌ تاریخ‌ کاشت‌ و‌ رقم‌ نخود‌ دیم‌ بر‌ تداخل‌ علف‌های هرز.  مقالات اوّلین همایش ملّی حبوبات. مشهد 29 و 30 آبان 1384.
نظامی ا. و باقری ع ر.  1384. اثر پذیری خصوصیات ژنوتیپ های نخود متحمل به سرما از کاشت های پاییزه و بهاره: خصوصیات فنولوژیکی و مورفولوژیکی. مجله پژوهشهای زراعی ایران. 1: صفحه های 155-143.
یزدی صمدی، ب. و پیغمبری س ع. 1379. اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر صفات مهم زراعی عدس در منطقه کرج. مجله علوم کشاورزی ایران. 4: صفحه­های 675-667.
Ageeb OAA. 1974. Effect of sowing date on the grain yield of Cicer arietinum L. In: Annual Report Hudeida Agri. Res. station. Ed. Damer. Sudan.
Balder B. 1988. Origin, distribution, taxonomy and morphology of pulse. In: Jain, H. k., B. Balder and S.Ramanujam (eds). Pulse crop. Oxford. Pp: 3-52.
FAO. 2004. FAO Year Book. FAO Publication.
Hawitn GC. and Singh KB.  1984. Prospection of winter sowing of chickpeas in Mediterranean region. In Ascochyta Blight and Winter Sowing of Chickpeas (Eds. M.C. Saxena and K.B. Singh) Pp: 7-16.
ICARDA. 2001. ICARDA Annual Report 2000. International Center for Agri. Res. in the Dry Areas, Aleppo, Syria, 114 Pp.
Iliadis  C. 2001. Evaluation of six chickpea varieties for seed yield under autumn and spring sowing. J. Agric. Sci. cambridge. 137: 439- 444.
Lopez-Bellido FJ. Lopez-Bellido RJ.  Kasem Khalil S. and Lopez-Bellido L. 2008. Effect of Planting date on winter kabuli chickpea growth and yield under rainfed Mediterranean conditions. Agro. Jour. Volume 100, Issue 4: 954- 964.
Ozdemir S. and Karadavut U. 2003. Comparison of the performance of autumn and spring sowing of chickpea in a temperate region. Turk J. Agric. 27: 345- 352.
Saxena MC. 1990. Problems and potential of chickpea production in the nineties. In “Chickpea in the Nineties” pp. 13-25. Proc. Of the Second International Workshop on Chickpea Improvement, 4-8 Dec. 1989, ICRISAT. Patancheru, India: ICRISAT.
Saxena MC.1987.  Agronomy of chickpea. In: Saxena MC and Singh KB (Eds.) The Chickpea. CAB International, UK. 207-232.
Saxena MC. 1984. Agronomic studies on winter chickpea. In: Saxena, M. C. and K. B. Singh (eds). Proceedings of the Workshop on Ascochyta blight and winter sown of chickpea. ICARDA, 4-7 May, Aleppo, Syria, Pp: 123-139.
Saxena MC. 1980. Recent advances in chickpea agronomy. Proceedings of the International Workshop on Chickpea Improvement. Held by ICRISAT, Hyderabad, India, 28 Feb-2 March 1979.
Singh KB. Malhotra RS. Saxena MC. and Bejiga G. 1997. Superiority of winter sowing over traditional spring sowing of chickpea in the mediterranean region. Agro. Jour. 89: 112-118.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار